Chợ Thông ra đời chính xác từ bao giờ, hiện không ai biết rõ, chỉ biết chợ ít nhất cũng hàng trăm tuổi. Xa xưa, chợ Thông được coi là chợ hàng tỉnh, là nơi tập trung buôn bán, trao đổi hàng hóa của người dân Thái Bình, Nam Định, Thanh Hóa, Hải Phòng, Ninh Bình… Theo các bậc cao niên địa phương, thời kỳ giặc Pháp sang càn quét và đóng đồn bốt tại chợ, chợ phải di chuyển 3 lượt ra thôn Lộc Quý, khu vực bãi sông, khu vực cánh đồng (xã Hòa Bình), sau đó khoảng năm 1970, 1971 mới trở về họp lại tại vị trí ban đầu và ổn định đến ngày nay.

Chợ xưa chỉ họp 1 tháng 6 phiên chính, vào các ngày 3 và ngày 8 (tức ngày mùng 3, 13, 23, 8, 18, 28 âm lịch), mấy chục năm nay, chợ mở thêm các phiên chính vào chủ nhật. Chợ Thông ngày phiên có đầy đủ các mặt hàng phục vụ người dân như: nong nia, quang gánh, rổ rá, cày, bừa, quà bánh, thóc gạo, vải, thực phẩm, rau củ, các loại giống cây trồng… hầu hết là nông sản của người dân quanh vùng trồng cấy, sản xuất thủ công. Chợ xép (không phải phiên chính) chỉ bán các mặt hàng thực phẩm, rau củ, quà bánh thông thường.

Nét đặc biệt, chợ Thông xưa là nơi buôn bán trâu, bò, lợn, gà và nhiều loại con giống lớn nhất nhì của tỉnh Thái Bình. Riêng tậu trâu, bò tại chợ, không chỉ có người mua và người bán, mà cần có người trung gian, gọi là “lái trâu”, “lái bò”. 

Ông Nguyễn Xuân Nhàn, xã Tam Quang, huyện Vũ Thư, một người nhiều năm từng làm “lái trâu, bò” chia sẻ: “Trước kia, trâu bò của các gia đình trong huyện, trong tỉnh hoặc từ các tỉnh Ninh Bình, Thanh Hóa, các tỉnh miền ngược dắt về chợ Thông phiên chính để bán. 

Chợ có một bãi đất rộng tập trung trâu, bò để người mua xem tướng, xem khoang, xem khoáy, thậm chí thử sức kéo cày tại ngay chỗ. “Con trâu là đầu cơ nghiệp” đối với nhà nông, nên hầu hết người mua phải cất công đi bộ vài phiên chợ, ngắm nghía, đắn đo mãi mới chọn được con giống ưng ý. Sau đó nhờ lái trâu, lái bò xem xét, trả giá hộ”. Ngày nay, chợ Thông không còn bán trâu, bò nhưng các con giống khác như lợn, gà, chó, mèo, thỏ, chim bồ câu…vẫn còn đủ cả. Khu chợ bán con giống này không chỉ dành cho các hộ chăn nuôi mà còn thu hút nhiều thanh niên, trẻ em đến tham quan, tìm mua các con thú về nuôi.

Ngày nay, đời sống người dân nông thôn được nâng cao đáng kể, nhu cầu tiêu dùng của bà con cũng có nhiều thay đổi, tuy nhiên, nét độc đáo là chợ Thông vẫn bày bán đầy đủ những mặt hàng thủ công, truyền thống như rổ rá, cuốc xẻng, nón lá, lưới đánh cá…

Bà Phan Thị Hoa, xã Vũ Chính cho biết, bà chuyên bán mặt hàng nón lá ở một số chợ truyền thống lớn trong tỉnh, trong đó đã bán ở chợ Thông hơn 30 năm nay. So với các chợ quê, bà thấy chợ Thông thu hút nhiều khách nhất, số lượng nón lá bà Hoa bán được thường cao hơn các chợ khác. Trước kia, thông thường bà Hoa bán được 50 - 60 chiếc, hiện nay bà bán được 30 - 40 chiếc nón lá mỗi phiên chợ Thông.

Ở khu vực bày bán chiếu cói, bà Trần Thị Thanh, 72 tuổi, xã Mỹ Tân, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định đang lựa chọn cặp chiếu cói cho gia đình. Bà Thanh chia sẻ: “Tôi đạp xe hơn 1 tiếng đồng hồ mới sang đến chợ Thông để chọn được đôi chiếu ưng ý. Ngày nay, có nhiều ga, đệm hiện đại nhưng với lớp người cao tuổi như chúng tôi thì vẫn quen dùng chiếu cói. Trước kia, còn khỏe, mỗi năm tôi đi được khoảng chục phiên chợ Thông, giờ tôi đi được 3, 4 lượt/năm. Tuy là người dân Nam Định nhưng với tôi, chợ Thông gần gũi, gắn bó từ khi còn nhỏ.” 

Ngày nay dù đã có nhiều món ăn cao cấp, sang trọng hơn, nhưng ở chợ Thông vẫn bày bán nhiều loại quà bánh dân dã, sản vật của người làng quê như: bánh đúc, bánh bèo, bánh đa kê, bánh khoai, bánh tai mèo, bánh khúc, bánh cuốn, xôi ngô… 

Đây là những thức quà không thể thiếu trong mỗi chiếc làn, chiếc thúng của các bà, các mẹ dành cho lũ trẻ ở nhà mỗi sớm mai đi chợ Thông, và có lẽ, cũng là những món quà quê ngon nhất trong ký ức tuổi thơ của nhiều người dân trong vùng.

Đặc biệt, khoảng hơn chục năm nay, chợ Thông có thêm mặt hàng mới là các loại cây cảnh, hầu hết là các loại cây có giá khá bình dân, từ vài trăm nghìn đồng đến 2, 3 triệu đồng/cây. Mặt hàng cây cảnh ở chợ đa dạng, được chuyển từ các làng nghề cây cảnh trong huyện như Tân Lập, Bách Thuận, Phù Sa hoặc từ các làng nghề cây cảnh trong tỉnh và Nam Định sang, tạo khung cảnh rực rỡ và thu hút rất đông người dân đến mua sắm cây cảnh về trang trí, làm đẹp cho gia đình. 

Chợ Thông hiện là chợ hạng 2, có quy mô, lượng người tham gia lớn nhất của huyện Vũ Thư. Đây không chỉ là nơi tập trung mua bán, trao đổi nông sản, hàng hóa phục vụ đời sống, sản xuất của nhân dân, mà còn là nơi lưu giữ, phát huy những nét bản sắc văn hóa riêng, tập tục, truyền thống đẹp của người dân trong vùng. Với ý nghĩa đó, thời gian qua, huyện đã quan tâm, huy động các nguồn lực, đặc biệt Dự án cạnh tranh ngành chăn nuôi và an toàn thực phẩm (Lifsap) tỉnh đầu tư xây dựng khu bày bán thực phẩm tươi sống tại chợ Thông. Thời gian tới, huyện sẽ huy động nguồn lực, quan tâm đầu tư quy hoạch lại, xây dựng, nâng cấp cơ sở hạ tầng chợ Thông theo hướng đồng bộ, hiện đại hơn, bảo đảm an toàn vệ sinh môi trường, thuận tiện việc mua bán, trao đổi hàng hóa của người dân, tuy nhiên vẫn gìn giữ nét đẹp của chợ truyền thống ở nông thôn.

Nội dung: Quỳnh Lưu

Đồ họa: Thanh Tùng
Trình bày: Hồng Nhung