Ông Cao Xuân Nghĩa, Giám đốc HTX NN Tam Tỉnh (xã Hồng Lý) cho biết: Được thiên nhiên ưu đãi, vùng quê Hồng Lý có chất đất phù sa màu mỡ tương tự như làng vườn Bách Thuận, rất thích hợp trồng cây ăn trái. Từ xa xưa, ở đây, mỗi hộ đều có đất vườn rất rộng, nhà ít vài ba sào vườn, nhà nhiều có hơn 1 mẫu. Trước kia, vườn ở các hộ thường chỉ trồng vài cây bưởi, ổi, mít, hòe và mấy luống rau xanh phục vụ nhu cầu gia đình, vườn không cho thu nhập hoặc có cũng không đáng kể. Mấy năm gần đây, bà con học hỏi lẫn nhau, dần chuyển đổi hầu hết diện tích vườn tạp để trồng bưởi. Ngoài đất vườn, nhiều gia đình còn dần mở rộng diện tích bưởi trên vùng đất bãi để thay thế cho các cây cho hiệu quả kinh tế thấp như hòe, đậu đỗ. Chất đất bãi phù sa sông Trà Lý ở Hồng Lý màu mỡ hợp với cây ăn trái, hiện xã đã thu hút một số hộ ở Mễ Sở (Văn Giang, Hưng Yên) thuê đất trồng bưởi và quất, cho hiệu quả kinh tế rất cao. Hiện nay, cùng với các giống bưởi truyền thống như bưởi đường, bưởi đào, bưởi tháng tám, bưởi trưng ban thờ ngày tết Nguyên đán... người dân Hồng Lý đã chú trọng tìm hiểu, phối hợp với Trung tâm Giống cây trồng - Học viện Nông nghiệp Việt Nam để chuyển đổi, đưa vào trồng các giống bưởi lai, bưởi có giá trị kinh tế cao như bưởi da xanh, năm roi, bưởi Đoan Hùng, bưởi Hoàng, bưởi Diễn... Do trồng nhiều loại bưởi, thời gian thu hoạch khác nhau, hơn nữa nhu cầu tiêu thụ của người dân với loại quả này lớn nên bưởi ở Hồng Lý tiêu thụ khá thuận lợi. Chất lượng bưởi tốt nhưng giá bưởi ở đây thường thấp hơn các nơi khác một chút, như bưởi đào, bưởi đường, bưởi tháng tám chỉ từ 12.000 - 15.000 đồng/quả; bưởi Diễn khoảng 20.000 đồng/quả; bưởi trưng ban thờ ngày Tết từ 30.000 - 50.000 đồng/quả; bưởi da xanh, năm roi 30.000 - 50.000 đồng/kg... Nhờ trồng bưởi, mỗi hộ dân thu về từ chục triệu, vài chục triệu, thậm chí hàng trăm triệu đồng từ những mảnh vườn tạp, đất bãi kém hiệu quả trước kia.

Gia đình ông Trần Văn Định, thôn Phú Mỹ là một trong những hộ đầu tiên phát triển cây bưởi ở Hồng Lý. Hơn 3 sào vườn trước kia của gia đình ông Định không cho thu nhập. Trong vườn có sẵn mấy cây bưởi đường được bố mẹ của ông Định trồng từ xa xưa nhưng trước kia chỉ để phục vụ nhu cầu gia đình. Những năm trở lại đây, nhiều người đến tận vườn mua bưởi, gia đình ông Định dễ dàng thu về 2,5 - 3 triệu đồng/cây bưởi mỗi vụ. Nhận thấy nhu cầu tiêu thụ bưởi cao, gia đình ông Định thuê, mượn thêm vườn mở rộng dần diện tích bưởi. Hiện gia đình ông Định có gần 1 mẫu vườn trồng hơn 150 gốc bưởi các loại như bưởi đường truyền thống, bưởi Hoàng, bưởi trưng ngày Tết... trong đó 50% số cây đã cho thu hoạch. Bưởi đường truyền thống có ưu điểm quả nhỏ nhưng ngọt đậm, cây sai quả, đạt 250 - 300 quả/cây, giá bán từ 12.000 - 15.000 đồng/quả, rất dễ tiêu thụ. Năm 2018 và 2019, mỗi năm, gia đình ông Định thu hoạch được 7.000 quả bưởi các loại, thu về hơn 100 triệu đồng từ cây bưởi. Ngoài ra, ông Định còn ươm cây bưởi giống để phục vụ bà con địa phương mở rộng diện tích bưởi, thu thêm 15 - 40 triệu đồng/năm.

Cùng thôn Phú Mỹ, gia đình anh Nguyễn Văn Khiêm lại trồng 100% diện tích là bưởi Diễn. Anh Khiêm chia sẻ: Chất đất phù sa màu mỡ ở Hồng Lý rất hợp với trồng cây ăn trái nói chung và bưởi nói riêng. Cây bưởi Diễn của gia đình anh mới trồng từ năm 2015 nhưng chất lượng quả rất tốt. Tuy nhiên, hiện nay anh Khiêm đang gặp khó khăn trong việc diệt trừ ruồi vàng, khiến tỷ lệ bưởi Diễn bị hỏng, rụng còn cao. Trung bình, anh Khiêm thu hoạch được 50 - 60 triệu đồng/năm từ 3 sào bưởi Diễn tại vườn nhà.

Vườn bưởi Diễn gần cho thu hoạch của gia đình anh Khiêm.

Ông Nguyễn Hồng Khanh, Chủ tịch Hội Nông dân xã Hồng Lý cho biết: Tổng diện tích bưởi toàn xã hiện nay ước tính khoảng 20ha. Việc phát triển cây bưởi trên đất Hồng Lý những năm qua hoàn toàn do người dân tự phát, chưa có quy hoạch, định hướng của địa phương nên người trồng bưởi còn nhiều khó khăn và lo ngại. Hiện nay bà con thường trồng bưởi theo cảm tính của mỗi người, việc đưa vào trồng giống bưởi nào để phù hợp với chất đất địa phương nhất, cho chất lượng quả tốt nhất chưa được quan tâm, do đó xã hiện có quá nhiều loại bưởi, chưa tạo ra được 1 loại bưởi “đặc sản” riêng của Hồng Lý. Người trồng bưởi ở Hồng Lý hiện còn thiếu và yếu về kỹ thuật chăm sóc, phòng, trừ sâu bệnh cho các giống bưởi nên chưa phát huy tối đa năng suất, hiệu quả kinh tế của cây bưởi. Việc tiêu thụ bưởi hiện nay hoàn toàn do thương lái nhỏ lẻ đến thu mua, chưa có đầu ra ổn định nên nguy cơ bưởi rớt giá hoặc khó tiêu thụ có thể xảy ra những năm tới... Chúng tôi rất mong các cấp, các ngành định hướng, có cơ chế, chính sách quan tâm, hỗ trợ phát triển cây bưởi ổn định, bền vững, nâng cao thu nhập cho người dân địa phương.

Quỳnh Lưu