Dòng họ Nghiêm ở xã Đông Giang (Đông Hưng) có gần 160 hộ với khoảng 650 nhân khẩu. Hơn 10 năm qua, phong trào khuyến học, khuyến tài luôn được dòng họ duy trì nền nếp, hiệu quả. Với khẩu hiệu nền tảng vững chắc để xây dựng dòng họ hiếu học phải xuất phát từ mỗi gia đình hiếu học, hàng năm, ban khuyến học dòng họ đều tập hợp các gia đình trong họ tộc để đánh giá, nhận xét tình hình học tập của con cháu. Qua đó, ban khuyến học dòng họ có thể nắm bắt, động viên kịp thời học sinh còn lơ là trong học tập và khen thưởng những học sinh đạt thành tích cao. 

Việc xây dựng quỹ khuyến học, khuyến tài cũng được ban khuyến học dòng họ thực hiện bằng nhiều hình thức. Ngoài việc vận động các gia đình trong họ sinh sống tại địa phương ủng hộ, ban khuyến học dòng họ còn viết thư kêu gọi gửi con em xa quê sinh sống khắp mọi miền Tổ quốc. Nhờ đó, quỹ khuyến học dòng họ luôn được duy trì khoảng 50 triệu đồng. 

Hàng năm, dòng họ lấy ngày 8/1 là ngày tổ chức biểu dương, khen thưởng các cháu đạt thành tích cao trong học tập và học sinh thi đỗ các trường đại học, cao đẳng. Không chỉ động viên về vật chất, ban khuyến học dòng họ còn lập sổ vàng hiếu học, ghi danh những người đỗ đạt từ cử nhân trở lên để lưu truyền cho các thế hệ mai sau.

Cùng với dòng họ Nghiêm, toàn tỉnh hiện có khoảng 5.580 dòng họ khuyến học, trong đó có 3.388 dòng họ đã đăng ký dòng họ học tập. Dựa vào tình hình thực tế, mỗi dòng họ đều tự giác, tự túc hoạt động và có những chương trình, kế hoạch riêng nhằm phát huy khả năng học tập của con em trong họ tộc. Trung bình mỗi năm có hàng nghìn học sinh đạt thành tích cao và học sinh có hoàn cảnh khó khăn được các dòng họ tuyên dương, động viên kịp thời. Quỹ khuyến học dòng họ đã đóng góp đáng kể vào quỹ khuyến học cơ sở, nâng tổng số quỹ khuyến học cơ sở toàn tỉnh 6 tháng đầu năm 2017 đạt trên 105,3 tỷ đồng.

Ông Vũ Hồng Thái, Phó Chủ tịch Hội Khuyến học tỉnh cho biết: Nhiều năm liền, Thái Bình là một trong những tỉnh được Trung ương Hội Khuyến học Việt Nam đánh giá có phong trào khuyến học dòng họ mạnh nhất cả nước. Gắn với ý nghĩa thiêng liêng nguồn cội, nhiều dòng họ tổ chức biểu dương, khen thưởng con cháu trước từ đường. Việc nêu gương sáng trong học tập tại từ đường dòng họ không chỉ khích lệ con cháu phấn đấu đạt thành tích cao hơn nữa trong năm học mới mà còn nâng cao ý thức của mỗi gia đình về việc chăm lo sự học cho con cháu. 

Với cách làm sáng tạo, linh hoạt, nhiều dòng họ đã xây dựng quy định, quy chế hoạt động khuyến học và thành lập quỹ khuyến học, khuyến tài, tiêu biểu có các dòng họ: Vũ Khắc, xã An Mỹ (Quỳnh Phụ), Phạm Văn, xã Đông La (Đông Hưng), Trần Sỹ, xã Bình Nguyên (Kiến Xương), Nguyễn Kim, xã Bách Thuận (Vũ Thư)... Nhờ đó, tỷ lệ các gia đình trong dòng họ có con em đi học đạt cao, giảm đáng kể tình trạng bỏ học, lưu ban ở nhà trường.

Có thể thấy rằng, khuyến học dòng họ đã tăng cường ý thức trách nhiệm của từng thành viên trong việc nâng cao trình độ văn hóa, xây dựng lối sống lành mạnh, tránh xa các tệ nạn xã hội và tạo ra phong trào thi đua học tập sôi nổi ở cộng đồng dân cư. 

Để phát triển phong trào khuyến học dòng họ, theo ông Vũ Hồng Thái, mỗi dòng họ cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các gia đình về vai trò, tầm quan trọng của công tác khuyến học, khuyến tài. Từ đó, các gia đình trong dòng họ quan tâm, chăm lo hơn nữa tới việc học tập không chỉ của con em mà còn cả người lớn. Chính quyền địa phương, các cấp hội khuyến học cần quan tâm, tạo điều kiện hơn nữa để khuyến học dòng họ phát triển. Bởi từ nền tảng khuyến học dòng họ mới xây dựng “xã hội học tập” bền vững, phát triển.

Hoàng Lanh