Hàng năm, Trung tâm Khảo nghiệm - Khuyến nông – Khuyến ngư (KN-KN-KN) tỉnh đã tổ chức khảo nghiệm cơ bản, khảo nghiệm sản xuất và xây dựng mô hình trình diễn hàng trăm loại giống lúa để chọn lọc, bổ sung vào cơ cấu giống cây trồng của tỉnh. Tuy diện tích mỗi mô hình không lớn nhưng đây lại là lời giải cho bài toán về chuyển đổi cơ cấu giống cây trồng, nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, kháng sâu bệnh, thính ứng rộng…của mỗi giống lúa, góp phần không nhỏ để đạt mục tiêu lớn mà tỉnh đề ra ở mỗi mùa vụ. Ông Nguyễn Như Liên, Giám đốc Trung tâm KN-KN-KN tỉnh cho biết: Trong những năm qua, năng suất lúa của tỉnh tăng lên không ngừng, nhất là ở vụ xuân năm 2011 và 2012 đạt trên 72 tạ/ha; có thể khẳng định giống lúa là yếu tố quyết định hàng đầu để cho năng suất cao…

Săn tìm các giống cây trồng có năng suất cao, chất lượng và chống chịu sâu bệnh tốt …đó là công việc của những người làm công tác khảo nghiệm giống ở Trung tâm KN-KN-KN. Chính vì vậy, mỗi vụ đơn vị này đã tổ chức khảo nghiệm hàng trăm giống lúa các loại để chọn lọc ra những giống có triển vọng, đáp ứng mong mỏi của bà con nông dân về những vụ bội thu. Song để làm được điều này không hề đơn giản, bởi mỗi địa phương có chất đất, kỹ thuật, kinh nghiệm, nhận thức về các giống lúa mới khác nhau.

Ông Nguyễn Như Liên cho biết, mặc dù mỗi vụ khảo nghiệm hàng trăm giống và thực hiện liên tục trong nhiều vụ/giống, nhưng số giống được đề xuất đưa vào sản xuất đại trà chỉ có 1 – 2 giống đạt được yêu cầu…Thực tế cho thấy, để có một giống đưa vào sản xuất đại trà phải trải qua 3 giai đoạn, gồm: Khảo nghiệm cơ bản; khảo nghiệm sản xuất; trình diễn mô hình. Cụ thể, vụ xuân 2012 Trung tâm đã khảo nghiệm cơ bản 275 giống lúa mới, bao gồm lúa thuần, lúa lai, nếp và làm ở 3 vùng đất khác nhau; mỗi giống lúa được cấy 10 m² thành 10 hàng và nhắc lại 3 lần.

Đối với khảo nghiệm sản xuất đã thực hiện 15 giống có triển vọng được chọn ra từ khảo nghiệm cơ bản ở các vụ trước, trên hai vùng sinh thái khác nhau là Nguyên Xá (Vũ Thư), Đông Hải (Quỳnh Phụ).  Mô hình trình diễn là sự kế thừa kết quả sau khi đã khảo nghiệm cơ bản, khảo nghiệm sản xuất; Trung tâm đã xây dựng 36 mô hình, với diện tích từ 1 ha trở lên để đánh giá khả năng thích ứng của giống trên các vùng sinh thái, như giống Minh dương 68, PAC 837, Xuyên hương 178...

Theo chân cán bộ Trung tâm KN-KN-KN đi thăm các mô hình trình diễn, nhìn những bông lúa to, dài trĩu hạt, lòng mừng thay cho những người ngày đêm trăn trở để tìm ra được giống cho năng suất cao, chất lượng khá, kháng sâu bệnh tốt để chuẩn bị bổ sung thêm vào cơ cấu giống của tỉnh. Trong các mô hình trình diễn, mọi người ai nấy đều rất ấn tượng với giống BG6, bởi bông nào cũng to, nhiều hạt, cây cứng đều, nhìn thửa ruộng như mâm xôi. Giống BG6 là giống lúa thuần do Công ty cổ phần giống cây trồng Bắc Giang chọn tạo, được Trung tâm KN-KN-KN tỉnh khảo nghiệm, trình diễn tại xã Đông Hải (Quỳnh Phụ). Kết quả khảo nghiệm ở các vụ cho thấy, đây là giống có nhìêu đặc tính vượt trội so với các giống khác: Gieo cấy được cả 2 vụ trong năm, dễ chăm sóc, chịu thâm canh, thích ứng rộng; thời gian sinh trưởng vụ xuân từ 125 – 130 ngày, vụ mùa 105 – 110 ngày; cứng cây, chống đổ tốt, không nhiễm bạc lá; hạt thóc dài, ít rụng hạt, năng suất trung bình đạt 70 – 80 tạ/ha, thâm canh tốt có thể đạt trên 85 tạ/ha; chất lượng gạo có hàm lượng dinh dưỡng cao, tỷ lệ gạo xát đạt 70 - 72%. Hiện nay nhiều giống lúa do Trung tâm KN-KN-KN khảo nghiệm đã được đưa vào cơ cấu giống ở các mùa vụ của tỉnh, như RVT, N.ưu 69, Namon> dương 99…

Trong các giống đã đề xuất, có một số giống khắc phục được tình trạng bạc lá ở vụ mùa, đồng thời có năng suất cao, chất lượng khá. Điển hình như giống Nam dương 99, là giống lai 3 dòng, thời gian sinh trưởng vụ xuân từ 130 - 135 ngày, vụ mùa 105 – 110 ngày, dạng hình đẹp, gọn, cứng cây; chống chịụ sâu bệnh tốt, chưa nhiễm bạc lá ở vụ mùa và chịu được rét; năng suất vụ xuân 68-75 tạ/ ha, thâm canh cao có thể đạt 85 tạ/ ha, vụ mùa năng suất đạt 60 – 65 tạ/ ha, thâm canh cao đạt 75 tạ/ ha. Hay như giống lúa thơm RVT, không chỉ cho năng suất, chất lượng tốt mà còn chịu được chua mặn và sâu bệnh.

Bà Đoàn Thị Kim Tứ, Phó giám đốc Trung tâm KN-KN-KN, người trực tiếp theo dõi giống RVT cho biết: RVT được khảo nghiệm từ năm 2009, hiện đã được đưa vào cơ cấu giống của tỉnh; giống này đã chứng minh những ưu điểm vượt trội khá rõ trên đồng ruộng xã Tây Tiến (Tiền Hải); vụ mùa năm 2011 rất khó khăn về thời tiết và điển hình để đánh giá bệnh bạc lá nên nhiều giống bị lép, đen hạt, bạc lá gây hại nên năng suất thấp, như giống BT7 trung bình chỉ đạt 100 – 120 kg/sào; cũng điều kiện ấy, nhưng RVT đã kháng bạc lá tốt, lá bền đến cuối vụ, năng suất bình quân đạt 170 – 180 kg/sào. Ông Phạm Văn Đương, thôn Tân Lập, xã Tây Tiến cho biết: Ban đầu HTXDVNN phát cho 10 kg giống lúa RVT về cấy thử, năng suất đạt trên 250 kg/sào, gạo ăn rất ngon; các vụ tiếp theo ông đã cấy 100% diện tích bằng giống RVT và đều cho năng suất cao, chất lượng tốt; nông dân đã đặt tên cho giống lúa này là “thơm trắng”.

Trong cuộc hội thảo đánh giá về sản xuất vụ xuân mới đây, đồng chí Phạm Quốc Vương, Chủ tịch UBND xã Tây Tiến cho biết: RVT đã cấy khảo nghiệm ở Tây Tiến 3 vụ, giống này chống chịu bệnh đạo ôn tốt, chống bạc lá khá, nhiễm rầy nhẹ, năng suất cao hơn BT7, chất lượng cơm ngon, giá bằng thậm chí còn cao hơn BT7; vụ mùa năm 2012, Tây Tiến sẽ xây dựng “Cánh đồng mẫu” với diện tích 200 ha bằng giống RVT.

Hiện nay, trong cơ cấu giống lúa của tỉnh có một số giống chiếm tỷ lệ cao và đã chiếm vị trí tốp đầu về năng suất, chất lượng trong thời gian khá dài, ít có giống nào “vượt mặt” được, như BC15, TBR1, TBR45…của Tổng công ty giống cây trồng Thái Bình. Tuy nhiên, ở vụ mùa năm 2012 Trung tâm KN-KN-KN đang có tham vọng sẽ khảo nghiệm một số giống có ưu điểm vượt trội hơn những giống lúa trên bằng việc lấy BC15 làm giống đối chứng. Theo đó, Trung tâm KN-KN-KN sẽ tiến hành làm hai nhóm để khảo nghiệm, nhóm giống năng suất sẽ chọn lọc những giống có năng suất cao hơn hoặc bằng BC15 và chống sâu bệnh tốt hơn; nhóm hai là giống chất lượng để đối chứng với Bắc thơm 7 và khắc phục được nhiễm bạc lá. Việc khảo nghiệm, xây dựng mô hình trình diễn giống lúa ngắn và cực ngắn ngày có năng suất, chật lượng và chống được bạc lá, kháng rầy…để bổ sung vào cơ cấu sản xuất đang là nhu cầu tất yếu hiện nay; góp phần nâng cao giá trị sản xuất trên đơn vị diện tích đất canh tác, nâng cao thu nhập cho người nông dân.

            Bài, ảnh: Nguyên Bình