Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh sinh ngày 2/2/1908 tại làng Diêm Điền, tổng Hổ Đội, huyện Thụy Anh, nay là thị trấn Diêm Điền, huyện Thái Thụy. Cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí đã góp phần tích cực vào việc thành lập Đảng, thành lập Công hội đỏ Bắc Kỳ (tổ chức tiền thân của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) và Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh. 

Để tôn vinh những công lao to lớn của đồng chí trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, năm 1980 Đảng bộ và nhân dân Thái Thụy đã tiến hành xây dựng Khu lưu niệm đồng chí Nguyễn Đức Cảnh trên chính mảnh đất của gia đình và dòng tộc đồng chí. Khu lưu niệm được xây dựng gồm các công trình trên nền móng cũ như nhà dạy học của cụ Cử Tiết (thân sinh đồng chí Nguyễn Đức Cảnh), nhà ở, nhà bếp, giếng Ngọc… Khu lưu niệm đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia năm 1986.

Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia này đã được huyện Thái Thụy tập trung tu bổ, xây mới 3 lần vào các năm 1983, 2005, 2007. Trong đó, khu lăng mộ đồng chí Nguyễn Đức Cảnh được thiết kế rất đặc biệt với một gian nhà được xây nổi, phần mộ ở phía dưới, trên cùng là đài tưởng niệm. Mộ của đồng chí được đặt đầu hướng quay về giếng Ngọc, nơi đồng chí đã được sinh ra. Trên phần mộ có in hình lá cờ Tổ quốc. Đất để an táng đồng chí được lấy từ xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà (nơi phát tích của triều đại nhà Trần).

Theo ông Nguyễn Tiến Quyền, Phó Chủ tịch UBND huyện: Về quy hoạch xây dựng Khu lưu niệm đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, Ban Bí thư, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã có kết luận đồng ý chủ trương đầu tư tu bổ, tôn tạo Khu lưu niệm với quy mô tương tự như Khu lưu niệm đồng chí Phùng Chí Kiên, đồng chí Hoàng Văn Thụ... Năm 2013, UBND tỉnh đã có quyết định phê duyệt điều chỉnh quy hoạch chi tiết xây dựng Khu lưu niệm với tổng diện tích 59.088m2. Trong đó phân chia làm 2 khu vực: phía Bắc sông lăng Nguyễn Đức Cảnh giữ nguyên vị trí xây dựng các hạng mục công trình thuộc cụm di tích gốc và mở rộng diện tích về phía Đông Bắc khu di tích gốc khoảng 40m nhằm cân xứng trục mộ, hướng lăng, xây dựng nhà tưởng niệm, đồi cây lưu niệm....; mở rộng diện tích lăng Nguyễn Đức Cảnh về phía Nam dài khoảng 150m, rộng 85m để xây dựng quảng trường, tượng đài, nhà lưu niệm, đường giao thông, bãi đỗ xe, hệ thống điện chiếu sáng... Quá trình triển khai dự án được chia làm hai giai đoạn, trong đó giai đoạn 1 đã lập dự án đầu tư và triển khai thực hiện với tổng mức đầu tư hơn 39 tỷ đồng, giai đoạn 2 do chưa bố trí được nguồn kinh phí nên huyện chưa lập dự án đầu tư.

Thực hiện đầu tư dự án giai đoạn 1, từ năm 2015, huyện Thái Thụy đã tiến hành tu bổ, tôn tạo và mở rộng các công trình thuộc di tích gốc Khu lưu niệm và mở rộng diện tích Khu lưu niệm về phía Đông Bắc và phía sau lăng (diện tích mở rộng 3.700m2) để xây dựng một số công trình mới như: hệ thống cổng chính, cổng phụ, xây dựng tường rào, sân, vườn, nhà tưởng niệm, đồi cây lưu niệm, khối đá đục bản trích “Công nhân vận động”, nâng cấp hệ thống điện, hệ thống cấp, thoát nước... 

Năm 2016, huyện đã kêu gọi xã hội hóa xây dựng một số công trình thuộc Khu lưu niệm, trong đó công trình nhà tưởng niệm đồng chí Nguyễn Đức Cảnh do Thành ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ, Liên đoàn Lao động thành phố Hải Phòng quyên góp ủng hộ kinh phí xây dựng. Đây là công trình thờ song thân phụ mẫu đồng chí cùng các anh chị em trong gia đình; thờ đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, đồng chí Hồ Ngọc Lân, bàn thờ chư vị. Hiện nay công trình đang được thi công xây dựng theo thiết kế kiến trúc cổ, mái ngói cong dốc, có kích thước mặt bằng nhà 141,4m², tổng kinh phí xây dựng gần 3,4 tỷ đồng. Dự kiến công trình sẽ hoàn thành vào ngày 31/12/2017.

Ông Lê Khắc Nam, Phó Chủ tịch thường trực UBND thành phố Hải Phòng Với mong muốn góp một phần kinh phí tu bổ, tôn tạo Khu lưu niệm đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, Thành ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ, Liên đoàn Lao động thành phố Hải Phòng đã vận động cán bộ, viên chức, người lao động và các tầng lớp nhân dân thành phố đóng góp, ủng hộ 2,5 tỷ đồng. Qua đó thể hiện tình cảm của nhân dân thành phố Hải Phòng với đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, Bí thư đầu tiên của Đảng bộ Hải Phòng. Ông Phan Đình Dực, Chủ tịch UBND huyện Thái Thụy Khu lưu niệm đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia có ý nghĩa lịch sử quan trọng không chỉ của huyện Thái Thụy, của tỉnh Thái Bình mà còn của cả nước. Vì vậy, công tác trùng tu, tôn tạo, bảo quản hiện vật, di vật trong Khu lưu niệm luôn được các cấp, ngành của huyện đặc biệt quan tâm, chú trọng. Từ khi được trùng tu, tôn tạo và mở rộng đến nay Khu lưu niệm ngày càng phát huy hiệu quả, hàng năm đón nhiều đoàn đại biểu cấp cao của Trung ương, các tỉnh, thành phố về dâng hương và hàng nghìn lượt cán bộ, đảng viên, nhân dân từ khắp mọi miền đất nước về tham quan, học tập tấm gương đồng chí Nguyễn Đức Cảnh - người chiến sĩ cộng sản lỗi lạc được sinh ra trên quê hương Thái Thụy anh hùng. Chị Phạm Thị Thùy Linh, thành phố Hải Phòng Đến với Khu lưu niệm đồng chí Nguyễn Đức Cảnh tôi thấy nơi đây có một tổng thể hài hòa, tôn nghiêm, không gian thoáng đãng, là nơi lưu giữ nhiều hiện vật, tư liệu, hình ảnh quý giá về gia đình, cuộc đời, sự nghiệp của đồng chí. Đây là địa chỉ đỏ để giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng cho các thế hệ hôm nay và mai sau.

Trần Tuấn