Đạo lý và triết lý Việt
Quan niệm cổ cho rằng trời hình tròn, đất hình vuông. Quan niệm này không chỉ người Việt xưa mà cả người phương Tây cũng nghĩ vậy. Chả vậy mà ông Galile, nhà vật lý thiên văn học trứ danh của nước Ý đã phải chịu lên giàn hỏa thiêu vì đã dám nghĩ khác Tòa thánh, rằng trời đất đều không vuông mà tròn.
Câu chuyện vuông tròn trời đất trong quan niệm của người Việt cổ còn có phần khác, nó mang thêm ý niệm về tượng số học, trong triết học về âm dương, ngũ hành.
Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam có câu chuyện kể về Lang Liêu. Chàng Lang Liêu là con út của vua Hùng. Vào dịp tết, vua cha mở cuộc thi chọn người kế vị ngai vàng, các vị hoàng tử đua nhau dâng đồ quý hiếm, sơn hào hải vị, ngọc ngà châu báu, riêng chàng lại chỉ dâng vua đôi cặp bánh khiêm nhường, giản dị. Điều đặc biệt khác thường là cặp bánh giản dị đó lại mang trong nó cả một ý niệm triết học về vũ trụ và giàu ý nghĩa nhân sinh.
Cũng vẫn chuyện trời tròn đất vuông, bánh dày hình tròn tượng trưng cho tượng trời, bánh chưng hình vuông tượng trưng cho hình đất. Theo quan niệm xưa thì hình vuông thuộc âm vì nó có hình khối góc cạnh, vuông vắn, có thể cân đong được và nó thuộc đất. Còn hình tròn thuộc dương, thuộc trời, vì nó không có góc cạnh, hình khối cụ thể và nó có thể dãn nở vô cùng.
Đồng bánh dày mang tượng trời, vì lẽ đó nên đồng bánh dày chỉ làm bằng duy nhất một nguyên liệu là gạo. Bánh hình tròn, màu trắng, không nhân vị. Màu trắng là thứ màu vô màu, không nhân vị gì vì trời thì đâu có nhân vị gì. Đồng bánh chưng thuộc đất, và đặt vào trong đồng bánh đủ 5 loại nhân vị (ngũ hành), như gạo màu trắng - thuộc kim, nhân đậu màu vàng - thuộc thổ, nhân thịt màu phớt đỏ - thuộc hỏa, nước luộc bánh - thuộc thủy và lá dong gói bánh, lá thuộc mộc. Vậy là có đủ ngũ hành (kim, mộc, thủy, hỏa, thổ) - 5 loại chất có trong quả đất này.
Thêm nữa, bánh dày thuộc dương, tượng trời, ví như người cha, còn bánh chưng thuộc âm, tượng đất, ví như người mẹ. Ngày tết, con cái dâng lên cha mẹ cặp bánh mang giá trị như vậy còn gì đầy đủ ý nghĩa và quý giá bằng. Chẳng phải chỉ trời đất mới xứng đáng với đầy đủ biểu tượng về các hợp chất thế gian vậy sao.
Thật trân quý khi dân tộc ta có thứ sản vật, đồ ăn tưởng bình thường mà lại mang trong nó quan niệm, biểu tượng triết học về lẽ trời - đất, âm dương, ngũ hành - một quy luật vận động sự sống thế gian.
Với lý do riêng biệt và quý giá, cặp bánh chưng, bánh dày mới được dùng làm vật thiêng lễ tổ tiên nòi giống vào một ngày lễ trọng bậc nhất: ngày tết Nguyên đán - ngày khởi đầu cho một năm với 24 tiết khí trong lịch mặt trăng, gắn bó mật thiết với đời sống của người dân trồng lúa nước, thuộc nền Văn hóa Văn Lang - Văn minh sông Hồng ngàn tuổi.
Đỗ Trọng Khơi
(Thành phố Thái Bình)
Tin cùng chuyên mục
- Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam ủng hộ đồng bào bị thiệt hại do bão số 3 16.09.2024 | 17:13 PM
- Bắt giữ tàu khai thác cát trái phép trên sông Hóa 30.08.2024 | 15:32 PM
- Tiền Hải: Thành lập Công đoàn cơ sở Công ty TNHH Hongxi Technology Việt Nam 10.07.2024 | 15:36 PM
- Giám sát việc lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện công tác định giá tài sản 02.07.2024 | 17:14 PM
- Đảng ủy Công an tỉnh: Tổ chức lớp bồi dưỡng nghiệp vụ công tác kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng 06.06.2024 | 17:45 PM
- Lãnh đạo thành phố thăm, tri ân các chiến sĩ Điện Biên trên địa bàn 22.04.2024 | 15:05 PM
- Đông Hưng thực hiện đăng ký nghĩa vụ quân sự tuổi 17 10.04.2024 | 19:27 PM
- Thành phố: Hiệu quả từ chính sách hỗ trợ nhà ở cho người có công với cách mạng 28.03.2024 | 11:08 AM
- Thành phố: 32 giáo viên tham gia hội thi giáo viên chủ nhiệm giỏi 11.03.2024 | 17:00 PM
- Khởi tố vụ án “Sản xuất, buôn bán hàng giả là phụ gia thực phẩm” 25.01.2024 | 17:33 PM
Xem tin theo ngày
- Ký kết hợp tác đầu tư dự án lắp ráp ô tô vào Khu kinh tế Thái Bình
- Họp Ban Cán sự đảng UBND tỉnh
- Ngày làm việc thứ ba và phiên bế mạc Hội nghị Trung ương 10 khóa XIII
- UBND tỉnh: Họp nghe báo cáo tiến độ một số công trình, dự án trọng điểm
- Tập trung nắm chắc tình hình, chăm lo thiết thực cho đời sống nhân dân
- Họp Tiểu ban Tổng kết công tác kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh phục vụ Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XXI, nhiệm kỳ 2025 - 2030
- Quyết tâm xây dựng Thái Bình thực sự là địa chỉ tin cậy, hấp dẫn nhà đầu tư
- UBND tỉnh nghe và cho ý kiến về một số nội dung
- Khắc phục khó khăn do thiên tai, tăng tốc triển khai các dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành giao thông vận tải
- Đồng chí Bí thư Tỉnh ủy thăm, tặng quà thiếu niên, nhi đồng nhân dịp tết Trung thu