Từ xa xưa đến nay, canh lươn nấu củ chuối đều làm bằng những nguyên liệu quen thuộc, như lươn, thịt lợn, nhưng lại thấm nồng gia vị thơm ngon, bổ dưỡng, kết hợp thịt, rau không ngán. Nếu khác chỉ có cuộc sống khấm khá thì thêm lượng thịt lợn cho tăng độ béo ngậy. Giữa những món như thịt bò, gà, ngan, tôm, mực… thì đây là lựa chọn của nhiều gia đình không chỉ trong xã Vũ Đoài, mà còn trong huyện, trong tỉnh mỗi dịp lễ, tết. Người ta còn truyền nhau đây là vị thuốc đông y với sự kết hợp tinh tế từ thịt lươn tính hàn, tanh, với tính ấm nóng của hạt tiêu, vị chát của củ chuối, lá sắn thuyền, độ ngậy béo của thịt…

Nguyên liệu thân quen, nhưng để làm nên món ăn mềm thơm, ngọt vị lươn cùng các loại lá gia vị kết hợp với vị bùi bùi của củ chuối cũng lắm công phu. Lươn bóp với muối và giấm cho sạch nhớt, mổ bụng bỏ ruột, lọc thịt hai bên, lưu ý giữ nguyên độ dài thân lươn để tiện cuộn thịt sau này, ướp gia vị gồm bột nghệ, bột nêm, bột ngọt, hành, ớt, tiêu và một thìa mỡ nước để tăng thêm độ béo, để khoảng 20 phút cho thấm gia vị, mềm. Xương sống lươn được làm mềm, băm nhuyễn trộn cùng thịt lợn, hành, hạt tiêu, để giòn ngon thì thêm sụn non của lợn. Củ chuối ngâm trong thau nước pha muối với chanh, thái nhỏ, bắc nước sôi chần sơ qua cho hết chát, xào sơ cho thấm gia vị. Hành, tỏi, sả, ớt băm nhỏ cho vào chảo phi thơm, cho chuối vào xào sơ, sau đó cho nước vào nấu. Có nhà thêm giấm, rượu và nước riềng, nghệ, mắm tôm vào để món ăn trở nên rất đậm đà, dậy mùi thơm hấp dẫn. Rồi cho lươn đã cuộn thịt vào, thêm các gia vị, nấu tầm 20 - 30 phút, vừa đủ mềm ngọt, đậm quyện, mà lại không bị nát lươn. Khi nước trong nồi sôi đạt chuẩn, nêm lại gia vị vừa ăn, tắt bếp và cho hành hoa, lá tía tô và lá lốt thái sợi trộn đều. Có thể ăn kèm với bún với cơm.

Món canh lươn không chỉ có ở riêng xã Vũ Đoài, nhưng ở nơi đây mang hương vị riêng biệt hấp dẫn người ăn. Anh Lương Quốc Toản, người có kinh nghiệm làm lươn nấu củ chuối ở Vũ Đoài bán cho thực khách các nơi chia sẻ: “Từ thời ông cha đã truyền dạy chúng tôi phải cho lá sắn thuyền vào mới bảo đảm độ thơm ngậy của món lươn. Làm nên sự khác biệt của món quê tôi chính là gia giảm gia vị, hay những lá đi kèm như xương sông, mùi tàu, tía tô, đặc biệt nữa là ở chính con lươn từ đồng đất này”.

Biết được điểm mạnh, bí kíp tạo nên thương hiệu canh lươn nấu củ chuối Vũ Đoài, cũng như thị trường các món lươn đang được ưa chuộng nhân rộng, người dân địa phương đã nhanh nhạy bắt kịp xu hướng, nuôi lươn đồng từ chính ao ngòi quê hương, rồi nhân giống để cung cấp cho các nhà hàng làm món. 

Anh Phạm Văn Hoán, người dân Vũ Đoài nhiều năm trở lại đây đã thu mua lươn đồng của bà con đánh bắt, sản xuất nhân lên thành con giống, nuôi nhiều phục vụ các thị trường trong và ngoài huyện, tỉnh. Bình quân mỗi tuần thương lái thu mua 2-3 tấn lươn thương phẩm từ gia đình anh, cung cấp cho cả thị trường Hà Nội và Quảng Ninh, thu nhập bình quân đạt khoảng 30 triệu đồng/tháng. Con lươn không chỉ là niềm tự hào bao đời, mà còn đem lại nguồn thu nhập cho nhiều hộ dân trong xã.

Từ món ăn dân dã của những năm tháng lam lũ xưa kia, giờ đây, món canh lươn nấu củ củ chuối ở Vũ Đoài thành đặc sản trên bàn tiệc từ thôn quê đến thành thị. Là niềm tự hào, đặc trưng riêng mà mỗi người dân nơi đây luôn tự hào khi nhắc đến. 

Anh Nguyễn Xuân Tiến, chủ Công ty Nước Việt Tiến nằm trên địa bàn xã chia sẻ, trong mỗi lần có việc giao lưu đối tác, bạn hàng bằng bữa cơm thân mật tại Công ty, anh đều đặt món lươn nấu củ chuối này trong thực đơn. Vừa để thân tình giao tiếp giãi bày câu chuyện, vừa để quảng bá đặc sản, hình ảnh con người, sản vật quê hương. Để thuận tiện, hiện nay món ăn được làm sẵn đông đá, đóng túi với đầy đủ nguyên liệu, người mua chỉ cần mang về đổ thêm chút nước là nấu được bát canh ngon miệng.

Những năm gần đây, cấp ủy, chính quyền luôn khuyến khích, tạo điều kiện cho các hộ nuôi giống lươn quê nhà, nấu món ăn truyền thống canh lươn củ chuối đậm đà hương vị đặc trưng như sản vật đặc trưng để quảng bá mảnh đất con người Vũ Đoài, vừa tạo công ăn việc làm cho nhiều hộ dân trong xã. 

Ông Phạm Văn Giáp, Chủ tịch UBND xã Vũ Đoài cho biết thêm: “Với lợi thế địa hình chiêm trũng, người dân Vũ Đoài nhiều năm liền duy trì, phát huy nghề nuôi trồng thủy sản, trong đó những năm gần đây phát triển thêm nghề nuôi lươn. Tập trung tại làng An Thái, làng Đông Đoài với các hộ chuyên sản xuất, chế biến những món ăn từ lươn. Trong các hội nghị triển khai đánh giá sản xuất, các mô hình kinh tế tiêu biểu, địa phương luôn tạo điều kiện để người dân mở rộng việc nuôi lươn và chế biến lươn, hướng đến sự gắn kết giữa hai mô hình này để bảo đảm cung cấp ra thị trường món ăn từ lươn, đặc biệt là lươn nấu củ chuối truyền thống giữ hương vị đặc trưng nhất, giá cả phải chăng nhất”.

Tết đến, xuân về, có lẽ chẳng có gì ấm áp và hạnh phúc hơn khi được cùng người thân, bạn bè, quây quần bên mâm cơm ấm cúng. Trong đó ngoài những món ăn thân thuộc khác thì có bát canh lươn nấu củ chuối cay nhẹ, ấm nồng, ngọt đậm và thơm phức. Những người con xa quê cho dù sinh sống bất cứ nơi đâu cũng không bao giờ quên được hương vị thơm ngon của món ăn này. Người dân Vũ Đoài sống chan hòa tình cảm, truyền thống có từ bao đời là rất hiếu khách và cũng có một chút tự hào về những món ăn “riêng biệt “ của quê hương. Nhiều món ăn đặc sản làm từ lươn được chế biến rất đa dạng nhưng vẫn giữ được sắc thái riêng, làm cho người được thưởng thức có cảm giác thật ấm áp tình người. Mỗi khi có dịp về thăm miền quê này, đặc biệt là dịp lễ tết, điều chắc chắn là bạn sẽ được những người thân nơi đây chiêu đãi nhiều món ăn đặc sản dân dã của quê hương và đã trở thành những món ăn yêu thích của rất nhiều người. Trong đó ấn tượng nhất phải kể đến là món lươn nấu củ chuối ăn rất ngon và lạ miệng.

 Hà Thanh

(Đài TT-TH Vũ Thư)