Dịch bệnh bùng phát trở lại

Hôm 27/6, Việt Nam thông báo hai biến thể mới của biến chủng Omicron là BA.4 và BA.5 đã xâm nhập vào Việt Nam. Đây là những biến thể virus SARS-CoV-2 có tốc độ lây lan nhanh nhất từ trước đến nay. Vậy các quốc gia trên thế giới và Việt Nam phải ứng phó thế nào với nguy cơ làn sóng mới COVID-19 này?

Trên thế giới, BA.4 và BA.5 đang là các chủng virus gây quan ngại lớn khi chúng đang lây lan nhanh với tốc độ chóng mặt và trở thành biến thể chủ đạo với 55% tổng số ca mắc COVID-19 toàn cầu. Tại châu Á, Indonesia và Philippines đã phát hiện các ca nhiễm 2 dòng phụ này của biến thể Omicron, trong đó Indonesia dự báo, làn sóng lây nhiễm biến thể BA.4 và BA.5 có thể đạt đỉnh vào tháng 7, tức là một tháng sau khi ghi nhận ca nhiễm đầu tiên. Tại Singapore, khoảng 45% số ca mắc mới COVID-19 trong cộng đồng tuần qua là do hai biến thể phụ này, trong khi tuần trước đó, con số này mới chỉ ở mức 30%.

Còn tại châu Âu, ngành y tế cảnh báo, hai biến thể phụ của Omicron là BA.4 và BA.5 sẽ lây lan rộng khắp Liên minh châu Âu (EU). Mặc dù hiện phần lớn các nước EU đều ghi nhận tỷ lệ ca mắc hai biến thể này ở mức thấp, song cũng có nước như Bồ Đào Nha, ghi nhận số ca mắc hai biến thể này tăng vọt. Còn tại Đức, biến thể phụ BA.5 đã trở thành chủ đạo gây bệnh COVID-19, chiếm khoảng một nửa số ca mắc mới COVID-19 ở nước này. Trong khi đó tại Mỹ, hai biến thể phụ nói trên cũng là nguyên nhân dẫn đến hơn 50% số ca mắc mới COVID-19, thuộc hàng cao nhất trên thế giới.

BA.4, BA.5 sớm trở thành biến thể lây nhiễm chủ đạo tại Mỹ

Dữ liệu tại Mỹ cho thấy, BA.4 và BA.5 vốn chỉ chiếm khoảng 1% số ca mắc mới vào đầu tháng 5. Đến tuần trước, cặp đôi biến thể dễ lây nhiễm này là nguyên nhân gây ra tổng cộng 52% số ca mắc mới. Dự kiến, số ca mắc mới do các biến thể này còn tăng mạnh trong những tuần tới. Trong tháng qua, số ca mắc mới COVID-19 trung bình mỗi ngày tại Mỹ đạt khoảng 100.000 ca. Mặc dù con số này thấp hơn mức tăng trước đây, song vẫn cao hơn so với những lần tạm lắng trước đó. Mỗi ngày Mỹ vẫn còn dưới 300 ca tử vong do COVID-19, trong khi số ca nhập viện đang tăng nhẹ, khoảng 6% trong 2 tuần qua.

BA.4 và BA.5 có khả năng kháng thuốc cao hơn biến thể chủ đạo trước đây là BA.2.12.1, dẫn đến gia tăng số ca mắc mới, ngay cả với những người đã được tiêm đầy đủ vaccine. Chuyên gia dịch tễ tại Mỹ nói, việc gia tăng nhanh chóng số ca mắc mới do hai biến thể BA.4, BA.5 là rất đáng lo ngại, có thể làm tăng nguy cơ làn sóng bùng phát mạnh dịch COVID-19. Vì vậy, nước Mỹ đang xem xét một chiến dịch tiêm tăng cường vào mùa thu này để giúp ngăn chặn sự lây lan của các biến thể mới.

Nguy cơ từ biến thể phụ BA.4 VÀ BA.5

Sau khi hết biến chủng này đến biến chủng khác xuất hiện, thế giới lại đang lo lắng về cặp đôi biến thể mới BA.4 và BA.5 của Omicron. Bên cạnh khả năng lây lan nhanh, cặp biến thể phụ BA.4 và BA.5 đang được thế giới theo dõi với sự quan ngại, vì gánh nặng y tế mà nó sẽ gây ra cho các quốc gia.

Theo kết quả nghiên cứu của Đại học Columbia, Mỹ, so với các biến thể phụ khác của Omicron như BA.1 và BA.2 thì BA.4 và BA.5 có khả năng cao hơn thoát khỏi các kháng thể từ máu của người trưởng thành đã được tiêm chủng đầy đủ. Điều này làm tăng nguy cơ mắc COVID-19 đột phá, tức là tiêm đủ liều vaccine rồi mà vẫn mắc bệnh. BA.4 và BA.5 mang những đột biến riêng, bao gồm những thay đổi trong protein gai của virus có thể điều chỉnh khả năng bám vào tế bào vật chủ và điều chỉnh một số phản ứng miễn dịch.

Tiến sĩ Gregory Poland - Chuyên gia vaccine Phòng khám Mayo, bang Minnesota, Mỹ cho rằng: "BA.4 và BA.5 có khả năng né miễn dịch, dù không phải hoàn toàn nhưng vẫn đáng lo ngại. Việc mọi người dần bỏ đeo khẩu trang và do dự trong việc tiêm mũi vaccine tăng cường là nguyên nhân dẫn đến sự tiến hóa của các biến thể phụ của Omicron".

Mặc dù hai biến thể phụ này không khiến người nhiễm gặp phải biến chứng nặng, song vẫn có khả năng làm gia tăng số người lây nhiễm cần nhập viện điều trị hoặc tử vong và điều này sẽ gây áp lực cho hệ thống y tế. Hai dòng phụ có khả năng lây lan cao này đã được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đưa vào danh sách theo dõi hồi tháng 3.

Tại sao mũi vaccine thứ tư quan trọng để đối phó với BA.4, BA.5

Như vậy, BA.4 và BA.5 biết "né" kháng thể giỏi hơn các biến thể phụ trước của Omicron. Trong khi đó, vaccine mũi thứ ba đã không còn bền vững để giúp chúng ta tránh khỏi tình trạng bệnh nặng và tử vong do các biến thể phụ mới vào lúc này.

Bởi miễn dịch do mắc COVID-19 hay tiêm vaccine đều không bền vững. Nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Virus và vaccine tại Trung tâm Y tế Beth Israel Deaconess ở Boston, Mỹ cho thấy: Hiệu quả của vaccine sau tiêm mũi 3 thường chỉ kéo dài trong vòng 3 tháng. Sau thời gian này, hiệu quả của vaccine giảm rất rõ rệt, nhất là với biến chủng Omicron. Cụ thể, ở tháng thứ ba sau tiêm thì hiệu quả bảo vệ chỉ 51%, sau đó giảm dần, thậm chí có nghiên cứu, hiệu quả này giảm chỉ còn 10-20%. Ngoài ra, mức độ kháng thể trung hòa nhờ việc tiêm đủ liều vaccine và từng mắc COVID-19 đối với các biến thể phụ BA.4 và BA.5 cũng thấp hơn 3 lần so với các biến thể phụ BA.1 và BA.2 đầu tiên của Omicron.

Tiến sĩ Dan Barouch - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu virus và vaccine, Trung tâm Y tế Beth Israel Deaconess, Mỹ nói: "Dữ liệu của chúng tôi cho thấy rằng những biến thể phụ mới của Omicron này sẽ có khả năng dẫn đến gia tăng các ca bệnh COVID-19 cả ở những cộng đồng có mức độ miễn dịch nhờ tiêm vaccine cao hoặc miễn dịch do từng nhiễm các biến thể phụ đầu tiên là BA.1 và BA.2 của Omicron".

Hai biến thể phụ BA.4 và BA.5 còn gây ra mối lo lớn cho các nước do thực tế đã cho thấy chúng có thể làm gia tăng số người lây nhiễm cần nhập viện điều trị, gây áp lực và có thể dẫn đến quá tải cho hệ thống y tế. Ví dụ tại Nam Phi, cơ quan y tế công cộng tại Viện Quốc gia về Các bệnh Truyền nhiễm ở Johannesburg cho biết, đợt lây lan BA.4 và BA.5 của Nam Phi dẫn đến tỷ lệ nhập viện tương tự với làn sóng dịch do các biến thể phụ BA.1 và BA.2 của Omicron trước đó tại nước này. Còn ở Bồ Đào Nha - nơi tỷ lệ tiêm chủng và bao phủ mũi tăng cường COVID-19 rất cao thì tỷ lệ tử vong và nhập viện cũng vẫn bằng với đợt bùng dịch đầu tiên do biến thể phụ BA.1 và BA.2 của Omicron chứ không giảm. Như vậy, đến thời điểm hiện nay việc tiêm tăng cường mũi tư là rất cần thiết.

Nâng cấp vaccine COVID-19 để đối phó với BA.4 và BA.5

Sự biến đổi và lây lan nhanh hơn của các biến thể phụ mới cũng là lý do các hãng dược lớn trên thế giới đang chạy đua nghiên cứu và sản xuất vaccine nhắm vào các chủng mới này. Các cơ quan y tế lớn như Cơ quan quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) Mỹ mới đây cũng khuyến nghị, vaccine COVID-19 sẽ được điều chỉnh nhắm mục tiêu đến hai dòng phụ của Omicron là BA.4 và BA.5. Các loại vaccine ngừa COVID-19, phục vụ mũi tiêm thứ tư ra mắt vào mùa Thu năm nay sẽ nhắm vào biến thể Omicron của virus SARS-CoV-2 thay vì chủng gốc.

Moderna cho biết, vaccine COVID-19 tăng cường hóa trị của hãng đã tạo ra phản ứng miễn dịch "mạnh mẽ" chống lại các biến thể phụ BA.4 và BA.5 của Omicron. Đây là ứng cử viên cho vaccine mũi thứ tư hàng đầu cho mùa thu tới, để ngăn ngừa một đợt dịch bệnh từ các biến thể phụ BA.4 và BA.5. Hai loại vaccine cải tiến của BioNTech/Pfizer, được điều chỉnh phù hợp chống các dòng phụ BA.4 và BA.5 của Omicron cũng đang cho kết quả nghiên cứu sơ bộ hết sức khả quan trong đợt tiêm mũi tăng cường thử nghiệm cho hơn 1.200 người. Vaccine COVID-19 này có thể sẵn sàng được ra mắt vào đầu tháng 10 tới.

Các biến thể phụ mới BA.4 và BA.5 là minh chứng cho thấy Omicron dường như sẽ không ngừng đột biến thêm để thoát kháng thể và dễ lây nhiễm hơn. Hiện có những suy nghĩ cho rằng nếu đã nhiễm Omicron BA.1 rồi không cần đi tiêm chủng mũi 4. Điều này là không đúng! Vì theo các chuyên gia, lượng kháng thể tạo ra sau khi nhiễm BA.1 chỉ bảo vệ với chủng này, nhưng không lại không bảo vệ với hai chủng mới là Omicron BA.4 và BA.5. Vì vậy, người dân cần đi tiêm chủng khi có chỉ định. Người cao tuổi hoặc người có bệnh nền cần tiêm mũi 4 khi đã qua 4 tháng kể từ lúc tiêm mũi 3, hoặc 3 tháng sau khi bị mắc COVID-19.

Theo vtv.vn