Chậm thời vụ: Thiệt đơn, thiệt kép
Vụ mùa 2011, Nam Trung (Tiền Hải) gieo cấy 450 ha,  trong đó lúa chất lượng cao chiếm tỷ lệ 44%. Kết thúc thời vụ, năng suất bình quân toàn xã đạt 54 tạ/ha, giảm 2 tạ/ha so với vụ mùa 2010 – là một trong số xã đạt năng suất dưới bình quân chung của huyện. Vụ đông, Nam Trung gieo trồng được 55 ha (trên đất 2 lúa), năng suất cây trồng cũng không cao – cũng là một trong số xã có diện tích vụ đông ít nhất của huyện.

Có nhiều nguyên nhân khiến vụ mùa và vụ đông năm 2011 Nam Trung đạt năng suất và giá trị thấp. Về khách quan, thời tiết đầu vụ mùa không được thuận lợi, vào giai đoạn cuối tháng 7 các hộ gia đình đang tập trung lực lượng gieo cấy lúa đại trà gặp mưa lớn và gió to ảnh hưởng của cơn bão số 5 làm chậm tiến độ gieo cấy. ở thời gian chăm sóc, bảo vệ lúa xảy ra 3 đợt sâu bệnh gây hại, trong đó có đợt cuối tháng 9 làm ảnh hưởng năng suất trà lúa cấy muộn và giống nếp.

Còn một nguyên nhân là thời gian thu xuân (lúa chín muộn) với làm mùa quá ngắn, tạo ra áp lực cho thời vụ gieo cấy lúa mùa, rút quỹ thời gian và thu hẹp quỹ đất vụ đông. Nguyên nhân chủ quan, thứ nhất là thiếu cơ giới, thứ hai tập quán canh tác lạc hậu, bảo thủ và thứ ba một bộ phận nhân dân chưa thiết tha với đồng ruộng.  Lúa xuân được thu hoạch muộn nhưng nhiều hộ chưa huy động lao động thủ công mà chờ thuê máy gặt làm ảnh hưởng đến cày lật, bừa ngửa và bừa cấy.

Đến 18/7/2011, toàn xã mới cày lật 30% diện tích. UBND xã phải nhờ sự can thiệp của huyện thuê máy cày từ huyện khác về làm đất, nên đến 31-7, Nam Trung mới cấy được 95% diện tích, 5% phải cấy sang đầu tháng 8. Thời vụ là trục chính điều hành các khâu thâm canh. Trượt thời vụ làm ảnh hưởng các khâu khác, ảnh hưởng tới năng suất. Do hoàn thành gieo cấy muộn, nhiều thôn buông lỏng chỉ đạo chăm sóc, nhất là kỹ thuật bón phân (trong đó có một số hộ vẫn bón phân đơn), đây là xã có rất ít quỹ đất thuận lợi sản xuất vụ đông lại là xã đa ngành nghề nên nhiều hộ, nhiều lao động còn tham gia làm kinh tế biển, kinh doanh – dịch vụ (trung tâm thương mại khu Nam Tiền Hải)  nên coi nhẹ sản xuất vụ đông. Nam Trung khẳng định chậm thời vụ vụ mùa năm 2011 chẳng những năng suất thấp, thiệt hại về kinh tế mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín của Đảng bộ cũng như nhân dân trong xã.

Tín hiệu vui từ vụ mùa 2012
Vụ mùa 2012, Nam Trung phấn đấu gieo cấy 450 ha bằng cơ cấu các giống thuần chiếm 50%, giống chất lượng cao chiếm 45%, còn lại cấy một số giống khảo nghiệm. Nam Trung phấn đấu đạt năng suất vụ mùa là 58tạ/ha. Mục tiêu gieo trồng 70 ha vụ đông với 5 loại cây chủ lực: ngô đông 10ha; đậu tương 10ha; bí xanh 5ha; còn lại 20 ha là rau màu khác. Nam Trung đã tập trung chỉ đạo quyết liệt, cụ thể, khắc phục những khâu yếu của vụ mùa 2011.

Xác định được tầm quan trọng của khâu làm đất, ngoài kế hoạch tổng thể, Nam Trung xây dựng riêng kế hoạch điều hành làm đất. Cùng với cơ chế hỗ trợ của tỉnh, huyện, xã quyết định hỗ trợ cho vay không lãi trong thời gian 2 năm đối với hộ xã viên mua máy làm đất đa năng, do vậy đã mua mới được 9 máy cày đa năng. Đảng uỷ, UBND xã giao cho hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp (HTX DVNN) thành lập tổ điều hành 43 chủ máy (34 máy cày cầm tay) và họp 10 trưởng thôn  phân vùng làm đất. Xã cho các chủ máy ứng 26 triệu đồng mua xăng dầu  và ngược lại các chủ máy có trách nhiệm thu tiền công làm đất chậm trả vào thời gian sau vụ.

Thống nhất làm đất theo phương thức vụ xuân lồng 2 lần (1 lần đơn, 1 lần lồng bằng ống), vụ mùa, những diện tích đất thịt nặng, đất gan gà phải bừa ba lần kép. Tiền công làm đất giao cho thôn trưởng thu nộp về UBND xã với một mức 100.000 đồng/sào. Phần thanh toán trả cho chủ máy 93.000 đồng/sào, công điều hành của thôn 5.000đ/sào, chi trả công tác quản lý của HTX 2.000 đồng/sào. Cách quản lý này tránh được nhiều mâu thuẫn nội bộ (hộ không sòng phẳng với chủ máy, cát cứ địa phận...)  hoặc máy cày bừa làm lấn, làm lướt không đạt yêu cầu gieo cấy.

Về khâu mạ, Nam Trung chỉ đạo các thôn không để một hộ nào sử dụng mạ dược mà 100% diện tích gieo cấy được sử dụng mạ gieo trên nền đất cứng để tập thể xử lý công tác phòng trừ sâu bệnh ngay từ khâu mạ. Theo kế hoạch, xã  cấy xong lúa trà sớm trước 10/7 và cấy xong lúa đại trà trước ngày 25/7. Nam Trung đã yêu cầu các thôn và hệ thống truyền thanh xã liên tục thông báo lịch thời vụ cho các hộ xã viên. Cùng với đó xã in 2.700 tờ rơi phát đến từng hộ dân để nhân dân nắm chắc thời vụ gieo cấy, cơ cấu giống, phương pháp kỹ thuật...

Đảm bảo đủ nước cho làm đất gieo cấy, trước khi vào làm mùa, xã, HTX đã yêu cầu nhân dân không đùn đẩy rơm rạ và các vật làm cản dòng chảy. Đồng thời chỉ đạo các thôn huy động xã viên củng cố kênh mương; sửa sang lại cống đập, phấn đấu đủ nước cho sản xuất. Ngoài ra, Nam Trung còn tập trung chỉ đạo HTX DVNN phối hợp với Hội Nông dân, Hội Phụ nữ tranh thủ thời gian tổ chức hướng dẫn hộ nông dân cách bón phân, kỹ thuật chăm sóc, bảo vệ lúa vụ mùa. 

Cùng với Bí thư Đảng ủy, Chủ nhiệm HTX DVNN xã Nam Trung, chúng tôi xuống thôn Độc Lập, thôn làm điểm cây vụ đông trên diện tích 5 mẫu. Chủ nhiệm HTX Trương Thế Chỉ cho biết, xã hỗ trợ 100% giống lúa RBT, đầu tư thủy lợi phí cho mô hình để tạo quỹ đất trồng bí xanh. Từ thành công của mô hình sẽ nhân rộng để thay đổi tập quán canh tác, nhận thức của người dân về thời vụ, về vụ đông. Gặp bác Trần Văn Tư, người mới mua một máy làm đất đa năng, bác vui vẻ trò chuyện, các hộ dân rất phấn khởi về chính sách hỗ trợ mua máy cơ giới, tạo điều kiện chấm dứt nỗi lo trễ thời vụ. Tuy nhiên, bác cũng kiến nghị thủ tục hỗ trợ cho các chủ máy nên thuận tiện hơn nữa. Chia tay với Độc Lập, những cây mạ xanh non vươn đầy sức sống như báo tín hiệu vui từ vụ mùa ở Nam Trung.

                        Bài, ảnh: Phan Anh