Nhọc nhằn cây lúa

Mặc dù được coi là vụ xuân ấm nhưng số giờ nắng ít, thấp hơn trung bình nhiều năm; đồng thời có nhiều ngày mưa nhỏ, mưa phùn, số ngày có độ ẩm không khí trên 90% đạt kỷ lục cao trong vòng 10 năm trở lại đây. Do thời tiết diễn biến không thuận lợi đã làm cho toàn bộ diện tích đất cấy lúa xuân không phơi được ải, tạo điều kiện cho nhiều đối tượng sâu bệnh phát sinh gây hại. Thực tế cho thấy, bệnh đạo ôn ở vụ xuân năm nay xuất hiện sớm và nặng hơn so với nhiều năm, có 2 cao điểm gây hại trên diện rộng là thời kỳ gieo mạ và giai đoạn lúa bén rễ hồi xanh với tổng diện tích bị hại  khoảng 26.000 ha.

Ngoài bệnh đạo ôn, còn một số loại sâu bệnh gây hại trên diện rộng ở giai đoạn lúa ôm đòng như sâu cuốn lá nhỏ (diện tích cần phải phun trừ là 65.000 ha), sâu đục thân 2 chấm có mật độ cao tập trung ở các xã ven sông thuộc huyện Vũ Thư, Quỳnh Phụ… Trước diễn biến của nhiều đối tượng sâu bệnh, UBND tỉnh đã có các công điện khẩn chỉ đạo và phát động các đợt phòng trừ; đồng thời ngành Nông nghiệp và các địa phương đã hướng dẫn, chỉ đạo quyết liệt, cùng với sự nỗ lực của các hộ nông dân nên diện tích lúa bị thiệt hại nặng do sâu bệnh không đáng kể.

Ngoài chống chọi với các đối tượng sâu bệnh, một số giống lúa có thời gian sinh trưởng cực ngắn như Koshi, QR1 đã gặp thời tiết bất lợi làm lúa đẻ nhánh ít, giảm năng suất. Đồng thời, đầu tháng 4 khi lúa đang trong giai đoạn phân hóa đòng bước 5, bước 6 đã gặp không khí lạnh làm phôi nang không hình thành bình thường, hạt không thụ phấn dẫn đến đầu bông lúa bị lép, nhất là ở các giống chịu rét kém. Hay ở đầu tháng 5, nền nhiệt cao đúng lúc hầu hết diện tích lúa trong tỉnh đang trong thời gian tích lũy chất dinh dưỡng vào hạt, do đó đã phần nào ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng.

Niềm vui được mùa

Với sự chỉ đạo sâu sát, quyết liệt, đúng, kịp thời của tỉnh, ngành Nông nghiệp và các địa phương nên toàn bộ diện tích lúa xuân đã cơ bản an toàn trước các loại đối tượng sâu bệnh… Trong những ngày đầu tháng 6/2013, đi qua những cánh đồng ở các huyện Vũ Thư, Kiến Xương, Đông Hưng, Hưng Hà…nhìn những bông lúa to, mẩy, chín vàng mà lòng ai cũng phấn khởi mừng vui. Bà Phạm Thị Kim Hoàn, Trưởng phòng Trồng trọt – Sở Nông nghiệp & PTNT cho biết: Đến đầu tháng 6, có thể khẳng định vụ lúa xuân đã cơ bản giành thắng lợi toàn diện, cả về cơ cấu giống, lịch thời vụ, năng suất. Nếu từ nay đến hết vụ, thời tiết diễn biến thuận lợi, không có mưa lớn kéo dài, áp thấp nhiệt đới, bão thì năng suất lúa bình quân sẽ đạt trên 71 tạ/ha; các huyện, thành phố tập trung thu hoạch rộ lúa xuân từ ngày 10-15/6.

Anh Nguyễn Hồng Long, Phó phòng Nông nghiệp & PTNT huyện Đông Hưng dẫn chúng tôi đi thăm các xã được coi là “vựa lúa” của huyện, nhìn những đồng lúa vàng trĩu bông của Nguyên Xá, Phú Lương, Trọng Quan… mà lòng mừng thay cho những người nông dân vất vả sớm hôm để có được. Anh Long cho biết: Hơn 12.000 ha lúa xuân trong toàn huyện đều được gieo cấy đúng lịch thời vụ, trong đó có gần 70% diện tích là các giống năng suất cao, chất lượng gạo khá, như BC15, TBR1 và các giống lúa lai; năng suất bình quân ước đạt trên 72 tạ/ha.

Theo đánh giá của ngành Nông nghiệp, thắng lợi ở vụ xuân này còn do các địa phương đã áp dụng rộng rãi các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất, như gieo thẳng, cấy bằng máy. Toàn tỉnh đã gieo thẳng được gần 22.000 ha, tăng gần 2.000 ha so với kế hoạch đề ra; trong đó một số huyện có diện tích gieo thẳng nhiều, như Vũ Thư 4.586 ha, Đông Hưng 3.527 ha, Kiến Xương 3.216 ha. Đối với gieo mạ khay, cấy máy có 10 xã áp dụng, với diện tích 131 ha. Việc gieo thẳng lúa và gieo mạ khay, cấy bằng máy là một trong những biện pháp nâng cao năng suất từ 10 - 15% so với cấy thông thường; đồng thời giảm chi phí đầu vào, như lượng giống, công lao động và hạn chế sâu bệnh.

Những bài học rút ra

Theo bà Nguyễn Thị Kim Hoàn, Trưởng phòng Trồng trọt - Sở Nông nghiệp & PTNT, để vụ xuân giành thắng lợi, trước hết phải mở rộng tối đa diện tích cấy giống lúa xuân muộn, ngắn ngày; tăng tỷ lệ giống lúa ưu thế lai, lúa có năng suất cao, chất lượng khá; bố trí hợp lý tỷ lệ giống chất lượng; giảm giống nhiễm đạo ôn. Cần gieo mạ trên nền đất cứng, xung quanh tiết “lập xuân”, từ 1/2 đến 10/2 có che phủ nilon trắng; kết thúc cấy trước ngày 25/2; lúa gieo thẳng từ ngày 10/2, đến 20/2. Các địa phương phải mở rộng diện tích lúa gieo thẳng và gieo cấy hàng rộng, hàng hẹp.

Trong chăm sóc lúa, sử dụng các loại phân bón có chứa vi sinh vật hữu cơ, NPK tổng hợp đa yếu tố và các chất hỗ trợ… theo hướng thâm canh tổng hợp; không sử dụng phân đơn để bón. Đối với công tác thủy lợi, được điều tiết nước đồng bộ từ tỉnh đến cơ sở, bảo đảm đủ nước thau chua rửa mặn cho vùng ven biển, chua phèn nội đồng. Trong chỉ đạo phải sâu sát, bình tĩnh, kịp thời và tăng cường cán bộ xuống cơ sở để chuyển giao, hướng dẫn, nâng cao nhận thức, trình độ thâm canh cho nông dân. Chính sách hỗ trợ của tỉnh, huyện cần được ban hành sớm, linh động, dễ tiếp cận…

Hiện nay, lúa xuân đã đến độ thu hoạch đại trà, do đó các huyện, thành phố cần chỉ đạo các HTX DVNN và bà con nông dân chuẩn bị máy gặt, nhân lực để bảo đảm thu hoạch tập trung, nhanh, gọn. Đồng thời, xây dựng kế hoạch sản xuất vụ mùa cụ thể với từng trà, giống lúa; làm đất khẩn trương, tận dụng hết diện tích lúa xuân thu hoạch sớm để gieo cấy lúa mùa sớm.

Bài, ảnh: Nguyên Bình