Thái Bình với hơn 83 nghìn ha đất canh tác lúa, năng suất nhiều năm nay đã đạt trên 13 tấn/ha, sản lượng đạt hơn 1 triệu tấn lương thực/năm.  Sau khi cân đối nhu cầu tiêu dùng trong tỉnh, mỗi năm còn dư một khối lượng lớn cần chuyển sang làm hàng hoá.

Nhưng với sản phẩm là các giống lúa năng suất chất lượng trung bình như Q5, Khang dân 18... giá thị trường tại thời điểm hiện nay khoảng 8.500-9.000 đ/kg, lại khó tiêu thụ, trong khi các giống lúa chất lượng cao như T 10, Bắc thơm 7, năng suất tuy có thấp hơn đôi chút nhưng giá bán cao (14.000-15.000 đ/kg). Tính ra hiệu quả cấy lúa chất lượng cao gấp 1,6-1,7 lần so với cấy các giống năng suất nhưng chất lượng trung bình.

Là một tỉnh có các giống nổi tiếng trước đây như: Tám, Dự, nếp cái hoa vàng... và hiện nay các giống lúa như Bắc thơm 7, T10 chất lượng không thua kém gạo của Hải Hậu (Nam Định), nhưng vì chưa có thương hiệu nên tiêu thụ còn rất khó khăn, không tránh khỏi “được mùa thì rớt giá, mất mùa được giá” như tình cảnh chung của nhiều hàng nông sản.

Vậy thương hiệu là gì và tại sao chúng ta lại chưa có thương hiệu cho sản phẩm gạo? Thương hiệu là giá trị tạo ra trong suy nghĩ, nhận thức của khách hàng, chúng ta chưa có thương hiệu vì chúng ta chưa chọn đúng sản phẩm để xây dựng thương hiệu, không thể có thương hiệu chung cho mọi loại gạo, mà sản phẩm ấy phải có gì nổi trội so với sản phẩm cùng loại của địa phương khác. Do chưa chọn đúng sản phẩm nên việc quy vùng sản xuất tập trung xác định xuất xứ cho sản phẩm cũng chưa cụ thể...

Với người sản xuất ra sản phẩm, kiểu sản xuất nhỏ phân tán, mang nặng ý thức tiểu nông chạy theo lợi ích trước mắt, đắt làm bằng mọi giá, sẵn sàng phá vỡ hợp đồng, bán xong tay là hết không cần biết xem khách hàng nghĩ gì sau đó... Tâm lý này, cách nghĩ này cần phải thay đổi trong cơ chế thị trường, khi bắt tay vào sản xuất hàng hoá lúa chất lượng.

Đó là một số nguyên nhân cơ bản làm cho Thái Bình chưa có thương hiệu gạo, để tăng giá trị sản lượng trên đơn vị diện tích canh tác phải khẩn trương xây dựng vùng sản xuất lúa gạo hàng hoá tập trung gắn với thương hiệu sản phẩm. Thực hiện định hướng trên, xin được góp thêm một số giải pháp sau:

Vấn đề lựa chọn giống lúa làm sản phẩm hàng hoá và xây dựng thương hiệu gạo: Hiện nay tỉnh ta đã có bộ giống lúa chất lượng bao gồm các giống như QR1, hương thơm 1, Việt hương chiếm, BT7, T10... nhưng xét về ưu thế nổi trội so với các giống trên địa bàn và so với các địa phương khác, xin đề nghị chọn giống lúa Bắc thơm 7 gọi chung là lúa thơm Thái Bình để làm sản phẩm hàng hoá, bởi đây là giống có nhiều ưu điểm nổi trội so với các giống khác, cơm ngon vị đậm, mùi thơm. Gạo Bắc thơm 7, đang là một trong những sản phẩm được nhân dân Thái Bình và nhiều địa phương khác ưa chuộng. Song cần phải chọn lọc lại để đảm bảo độ thuần của giống.

Công tác quy hoạch vùng sản xuất: cần phân định rõ vùng sản xuất lúa chất lượng cao làm sản phẩm hàng hoá (với giống được lựa chọn BT7) gắn với xây dựng thương hiệu để tiêu thụ ở trong tỉnh và vươn ra tiêu thụ ở tỉnh ngoài và vùng sản xuất lúa chất lượng trung bình phục vụ cho nhu cầu nội địa của người dân (với các giống QR 1, BC15, HT1, Việt hương chiêm...).

Đối với vùng sản xuất hàng hoá gắn với thương hiệu chỉ bố trí ở các huyện phía nam như Tiền Hải, Nam Kiến Xương, Nam Thái Thụy - bởi đây là vùng đất sâu màu, giàu dinh dưỡng tạo cho sản phẩm có chất lượng đặc thù. Vùng sản xuất hàng hoá phục vụ tiêu dùng nội địa bố trí ở các huyện còn lại. Các vùng quy hoạch cấy lúa chất lượng phải bảo đảm các điều kiện về đất đai, giao thông thuận lợi, chủ động tưới tiêu, tập trung thành vùng hàng hoá tiện cho cơ giới.

 Khuyến khích nông dân dồn điển đổi thửa, phấn đấu mỗi hộ chỉ nên có 1 thửa ruộng để canh tác, khuyến khích cho thuê hoặc chuyển nhượng ruộng đất để sản xuất, nhằm đẩy nhanh quá trình tích tụ ruộng đất ở nông thôn, tạo điều kiện hình thành các trang trại quy mô lớn sản xuất hàng hoá lúa chất lượng.

Xây dựng quy trình sản xuất lúa hàng hoá theo tiêu chuẩn ViệtGahP, thực hiện nghiêm ngặt chế độ bón phân và phòng trừ sâu bệnh theo nguyên tắc 4 đúng. Tăng cường công tác quảng bá giới thiệu sản phẩm lúa chất lượng trên các phương tiện thông tin đại chúng để định hướng nhu cầu tiêu dùng của người dân, qua đó từng bước tạo lập giá trị sản phẩm gạo Thái Bình. Lựa chọn doanh nghiệp có đủ năng lực và tâm huyết để tổ chức thu mua, tiếp thị sản phẩm lúa chất lượng hàng hoá.

Đi liền với công tác quy hoạch, tỉnh cần tiếp tục có chính sách hỗ trợ  nông dân mua máy móc, công cụ phục vụ sản xuất để tăng năng suất lao động, giảm thiểu tính căng thẳng về lao động trong lúc thời vụ khẩn trương, góp phần hạ giá thành sản phẩm, giảm chi phí đầu vào cho nông dân, tăng sức cạnh tranh của hàng nông sản. Khuyến khích các doanh nghiệp làm công tác xây dựng thương hiệu tiêu thụ sản phẩm gạo của tỉnh.

Đẩy mạnh công tác tập huấn chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, đặc biệt là kỹ thuật thâm canh giống lúa chất lượng, kỹ thuật sử dụng các loại phân bón mới, ứng dụng các giải pháp kỹ thuật mới, như gieo vãi, gieo thẳng... nhằm tăng năng suất và chất lượng sản phẩm, nâng cao ý thức trách nhiệm của người dân đối với sản phẩm làm ra, gây dựng niềm tin đối với khách hàng.

Xây dựng thương hiệu gạo Thái Bình là một quá trình rất cần sự quan tâm của Tỉnh uỷ, UBND tỉnh và các ngành chức năng, bên cạnh đó cần tăng cường công tác thông tin tuyên truyền, tạo ra sự chuyển biến trong nhận thức và hành động từ người sản xuất đến các nhà kỹ thuật, từ nhà doanh nghiệp đến cán bộ quản lý trong phối hợp hành động để xây dựng thương hiệu cho sản phẩm gạo.

Hy vọng rằng trong tương lai không xa, chúng ta sẽ có những vùng sản xuất lúa hàng hoá lớn với những giống có chất lượng cao, ưu thế nổi trội, gắn với thương hiệu riêng của mình, nhất định sản phẩm gạo với thương hiệu Thái Bình sẽ vươn xa trên thị trường trong và ngoài nước.

  Nguyễn Như Liên

(Giám đốc - Trung tâm khảo nghiệm KNKN tỉnh)