Đối với điều kiện thực tiễn hiện nay ở Thái Bình để mục tiêu này trở thành hiện thực rất cần sự đồng tâm, hiệp lực của chính quyền, các cơ quan chức năng, doanh nghiệp sản xuất và người tiêu dùng.

Khoảng 15 năm trở về trước, khi gạch đất sét nung bằng lò thủ công còn là vật liệu xây chính, nhiều người dân Thái Bình đã thi nhau hạ bớt mặt ruộng lấy đất làm gạch,  làm mất đi một phần diện tích đất canh tác, ảnh hưởng đến cuộc sống dân sinh. Sau đó, công nghệ sản xuất gạch tuynel ra đời với những ưu thế vượt trội như tiết kiệm về đất, nhiên liệu, giảm tải cho các công trình... được coi là cuộc “cách mạng”  về vật liệu trong ngành xây dựng. Tuy nhiên, sản xuất gạch tuynel vẫn phải dùng nguyên liệu chính là đất sét, trong khi Thái Bình là một tỉnh đồng bằng, không có mỏ nguyên liệu đất sét tập trung, nguồn đất sét cơ bản lại nằm dưới tầng đất canh tác nông nghiệp. Vì vậy, không thể quy hoạch vùng nguyên liệu cho sản xuất các sản phẩm đất sét nung.

Theo số liệu báo cáo của Sở Xây dựng, mỗi năm người dân Thái Bình tiêu thụ từ 700 đến 800 triệu viên gạch đất sét nung phục vụ xây dựng những công trình dân dụng và công nghiệp. Để sản xuất được khối lượng gạch này phải tiêu tốn từ 1 triệu đến 1,2 triệu m3 đất sét mỗi năm, đốt cháy từ 100 ngàn đến 120 ngàn tấn than và thải ra môi trường một lượng lớn khí CO2 và các chất khí thải độc hại khác.  Nếu việc sản xuất gạch đất nung kéo dài không chỉ dẫn đến nguy cơ cạn kiệt nguồn nguyên liệu, mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến mặt bằng đất sản xuất nông nghiệp và môi trường sinh thái.

So với gạch đất sét nung, VLXKN có nhiều ưu điểm vượt trội: không phải sử dụng đất nông nghiệp, không phải sử dụng than củi để đốt,  mà sản xuất bằng phương pháp rung và ép thủy lực từ hỗn hợp bê tông ( xi măng, đá mạt, cát, tro xỉ nhiệt điện, thậm chí là chất thải và các chất phụ gia khác theo tiêu chuẩn kỹ thuật). Sau thời gian bảo dưỡng theo quy trình, VLXKN sẽ đạt cường độ chịu lực cao, bảo đảm sự bền vững cho tất cả các công trình xây dựng dân dụng và công nghiệp. Gạch không nung nhẹ hơn gạch đất sét nung, kích thước của viên gạch lớn, đồng đều, đa dạng về chủng loại, chống thấm dột tốt, bề mặt phẳng; khi xây tiết kiệm vữa, nhân công và cốt pha, đơn giản hoá một số khâu trong quá trình xây dựng và giảm tải cho các công trình.

Tại các nước công nghiệp trên thế giới hiện nay, tỷ lệ sử dụng loại vật liệu này chiếm trên 60% tổng số vật liệu xây; ở nước ta mới chiếm 10%. Còn ởThái Bình, sản xuất và sử dụng VLXKN đối với người dân vẫn là việc làm còn khá mới mẻ. Trong số 38 dây chuyền sản xuất gạch tuynel hiện nay chỉ có duy nhất Công ty CP Vật liệu xây dựng Tiền Phong đầu tư một dây chuyền sản xuất gạch block – một trong những vật liệu xây không nung với công suất 7 triệu viên/năm nhưng mới phục vụ cho việc lát vỉa hè.

Ngoài ra, một số cơ sở nhỏ, tự bỏ vốn, sử dụng lao động nông nhàn và tận dụng các nguyên liệu sẵn có sản xuất các sản phẩm gạch block ( gạch xỉ). Nhưng các sản phẩm này chủ yếu phục vụ cho xây dựng  kênh mương, tường rào, móng nhà các khu công nghiệp, cụm công nghiệp. Việc sản xuất vẫn nhỏ lẻ, tự phát, khó kiểm soát được chất lượng sản phẩm .…

Nguyên nhân người dân chưa sử dụng nhiều VLXKN là do các chủ đầu tư, các nhà tư vấn thiết kế và các nhà thầu xây dựng, thậm chí cả các cấp quản lý vẫn quen với thiết kế cũ sử dụng gạch đất nung ngại đổi thiết kế sử dụng gạch không nung. Còn các doanh nghiệp mặc dù muốn đầu tư sản xuất nhưng vẫn e rằng sản xuất VLXKN khi chưa có nhiều người dùng quen thì khó lại e ngại sản phẩm tung ra thị trường sẽ tiêu thụ bởi dân “chưa quen” sử dụng . 

Ông Phạm Công Thành, Giám đốc Sở Xây dựng cho biết: trong điều kiện nguồn đất sét ngày càng cạn kiệt như hiện nay và những ưu điểm vượt trội của VLXKN, Quyết định 567 của Thủ tướng Chính phủ ra đời là một chủ trương đúng và là cuộc “ cách mạng” về công nghệ vật liệu xây dựng. Đối với Thái Bình hoàn toàn có đủ điều kiện để đẩy mạnh phát triển sản xuất VLXKN thay thế cho gạch đất sét nung.

Trước hết, trong quy hoạch phát triển vật liệu xây dựng đến năm 2020, tỉnh chủ trương hạn chế sản xuất gạch nung, dừng xây dựng đối với các dự án sản xuất gạch nung (lò tuynel) chưa được cấp đất hoặc chưa triển khai xây dựng .Đồng thời, khuyến khích phát triển mạnh sản xuất gạch không nung đặc biệt là đầu tư xây dựng các cơ sở sản xuất có công nghệ tiên tiến  nhằm bảo đảm nhu cầu về vật liệu xây cho người dân trong tỉnh.

Mục tiêu phấn đấu đến năm 2015, sản lượng VLXKN chiếm khoảng 20% và năm 2020 chiếm trên 30% tổng sản lượng vật liệu xây dựng trong toàn tỉnh. Một vài năm nữa khi các nhà máy của Trung tâm điện lực Thái Bình đi vào vận hành, dự kiến hàng năm sẽ thải ra hơn 2 triệu m3 tro xỉ .Đây là nguồn nguyên liệu rất lớn để sản xuất các sản phẩm VLXKN các loại, vừa thay thế gạch đất sét nung, tiết kiệm đất nông nghiệp, tiết kiệm than đồng thời giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu sử dụng VLXKN theo Quyết định 567 của Thủ tướng Chính phủ, cần phải có lộ trình với các giải pháp đồng bộ. Trước tiên, các cấp, các ngành, các địa phương trong toàn tỉnh phải vào cuộc tích cực hạn chế dần và tiến tới xoá bỏ sản xuất gạch đất sét nung bằng lò thủ công theo Chỉ thị số 05 của UBND tỉnh. Đẩy mạnh việc tuyên truyền vận động người dân, các đơn vị tư vấn thiết kế, chủ đầu tư sử dụng gạch không nung thay thế gạch đất sét nung. Trong đó, những công trình cao tầng , những công trình có vốn đầu tư của Nhà nước sẽ tiên phong sử dụng VLXKN. Đồng thời xây dựng cơ chế hỗ trợ, tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân sản xuất gạch không nung chất lượng cao về mặt bằng sản xuất, kết cấu hạ tầng, thủ tục hành chính. Và chính mỗi cơ sở sản xuất này cần đầu tư đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm đẩy mạnh việc quảng bá, giới thiệu sản phẩm tới tận tay người tiêu dùng...

Bài, ảnh: Nguyễn Hình