Mô hình gieo vãi, gieo sạ (gieo thẳng)  bằng công cụ sạ hàng cải tiến thời gian qua đã được nhiều địa phương trong tỉnh áp dụng và đã khẳng định những ưu thế vượt trội như: giảm chi phí sản xuất, công lao động mà vẫn bảo đảm năng suất và sản lượng. Vụ lúa xuân năm 2012, Thái Thụy chuẩn bị mọi điều kiện mở rộng diện tích gieo thẳng lên đạt từ 4.500 đến 5.000 ha trong tổng số 13.000 ha của toàn huyện.

Mô hình lúa gieo thẳng được thực hiện trên đồng ruộng Thái Thụy từ năm 2008. Qua 4 năm, diện tích lúa gieo thẳng tăng nhanh. Nếu như năm 2008, toàn huyện chỉ gieo được 17 ha ( chiếm 1,3% tổng diện tích gieo cấy) thì  đến vụ lúa xuân năm 2009 đạt 100 ha rồi tăng lên 900 ha ở vụ xuân năm 2010 và đến năm 2011 diện tích lúa gieo thẳng trong toàn huyện đạt 2.100 ha, riêng vụ xuân đạt 1.500 ha ( chiếm 11,5% tổng diện tích gieo cấy).

Các giống lúa gieo thẳng gồm cả 3 nhóm: lúa lai, lúa thuần và lúa chất lượng.  Những xã có diện tích lúa gieo thẳng nhiều như: Thái Sơn 160 ha, Thái Thành 121 ha, Thái Phúc 100,4 ha, Thái Thuỷ 100,4ha, Thụy An 92,86 ha, Thái Giang 82,3ha, Thụy Sơn 70ha, Thái Thuần 51ha. Vụ lúa xuân năm 2011 cũng là vụ sản xuất đầy khó khăn, thách thức. Thời tiết rét đậm, rét hại kéo dài, cây lúa sinh trưởng và phát triển chậm, nhất là với những ruộng lúa gieo thẳng. Một số chân ruộng gieo các giống chịu rét kém như Bắc thơm số 7, T10... tưởng chừng như mất trắng khiến người nông dân lo đứng, lo ngồi.

Huyện đã phải tổ chức nhiều cuộc họp với ban chỉ đạo sản xuất và cán bộ kỹ thuật ngành nông nghiệp tìm giải pháp khắc phục. Tổ chức các lớp tập huấn hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc lúa gieo thẳng cho 10 xã có diện tích gieo sạ, gieo vãi lớn. Đồng thời hỗ trợ mỗi ha 84.000đ cho nông dân mua phân bón qua lá phun cho diện tích gieo cấy theo phương thức sạ hàng chậm phát triển giúp bà con yên tâm sản xuất.

Kết quả,  khi thu hoạch toàn bộ diện tích đều cho năng suất cao ở tất cả các trà lúa, giống lúa. Cụ thể, các giống lúa lai: CNR 36, DU 527, Nhị ưu 838, SQ 2 năng suất bình quân đạt 79,2 tạ/ha; các giống lúa thuần: Q5, TBR-1 năng suất trung bình đạt 77,7 tạ/ha; các giống chất lượng: Bắc thơm 7, T10 năng suất bình quân đạt 61,1 tạ/ha. Cũng nhờ áp dụng đồng bộ các tiến bộ kỹ thuật trong gieo thẳng, mở rộng diện tích thu hoạch bằng máy gặt đập liên hợp đã góp phần giảm chi phí tiền thóc giống, công lao động và tăng hiệu quả sản xuất của cây lúa toàn huyện năm 2011 lên 17 tỷ đồng so với phương pháp gieo cấy và thu hoạch lúa truyền thống.

Theo ngành nông nghiệp huyện, sở dĩ vụ lúa xuân năm 2012, Thái Thụy  lựa chọn mở rộng diện tích lúa gieo thẳng tăng lên từ 4.500 đến 5.000 ha ( gấp hơn 3 lần so với vụ xuân năm 2011) là do phương thức canh tác này rất phù hợp với thực tiễn sản xuất hiện nay của các địa phương. Kết quả theo dõi, đánh giá sản xuất từ  năm 2008 đến nay cũng cho thấy: lúa gieo thẳng không những giảm chi phí sản xuất mà còn tăng năng suất từ 10 đến 15%, rút ngắn thời gian sinh trưởng của cây lúa từ 10 đến 15 ngày, giải quyết được yếu tố thời vụ của vụ mùa, tạo quỹ đất mở rộng diện tích cây vụ đông.

Ông Đào Văn Kiển- Trạm trưởng trạm khuyến nông-lâm-ngư huyện khẳng định: nếu nông dân tiếp thu, mở rộng diện tích lúa gieo thẳng có rất nhiều thuận lợi bởi ngành nông nghiệp đã nghiên cứu đưa ra được quy trình khá cụ thể và phù hợp với từng giống lúa. Công tác tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật gieo thẳng được tổ chức tới tận thôn xóm, giúp bà con nắm bắt được quy trình áp dụng cho từng thửa ruộng nhà mình. Thời gian qua, tỉnh, huyện đã có nhiều cơ chế hỗ trợ, khuyến khích mở rộng diện tích gieo thẳng. Riêng cơ chế hỗ trợ mua công cụ sạ hàng, toàn huyện đã mua được 550 chiếc cơ bản đáp ứng nhu cầu sản xuất. Riêng vụ xuân năm 2012, huyện sẽ hỗ trợ một phần tiền giống cho toàn bộ diện tích sạ hàng, gieo vãi và kinh phí điều tiết nước cho vùng gieo sạ, gieo vãi có quy mô từ 10 ha trở lên.

Thái Thụy đang nỗ lực xây dựng nông thôn mới, thực hiện dồn điền đổi thửa , mỗi hộ sẽ còn từ 1 đến 2 thửa ruộng. Rõ ràng việc áp dụng phương thức gieo thẳng để giảm chi phí và công lao động tạo điều kiện thâm canh đạt năng suất cao, nâng cao hiệu quả kinh tế là rất phù hợp và hướng đi tất yếu tại các vùng cấy lúa tập trung, quy mô lớn đã được quy hoạch.

Tuy nhiên, hiện nay một số địa phương vẫn chưa vào cuộc tích cực tuyên truyền sâu rộng trong nhân dân về hiệu quả của phương pháp gieo thẳng. Chưa làm tốt việc quy vùng tập trung mà còn sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, bố trí nhiều giống lúa trong cùng 1 vùng gieo sạ gây khó khăn trong chỉ đạo sản xuất và thu hoạch. Còn nhiều nông dân vẫn chưa nắm chắc được quy trình kỹ thuật trong thực hiện gieo thẳng và cũng chưa nhận thức đầy đủ, đúng về phương thức canh tác nên không ít trường hợp khi lúa gieo thẳng gặp rét, chậm phát triển đã vội huỷ bỏ cấy lại. Vì vậy, để đạt được mục tiêu mở rộng diện tích gieo thẳng ở vụ lúa xuân năm 2012 và tăng lên từ 60 đến 70% diện tích gieo cấy ở những năm tiếp theo, Thái Thụy cần phải tăng cường chỉ đạo, điều hành quyết liệt từ huyện đến các cơ sở. Hàng năm chủ động xây dựng đề án sớm gắn với công tác quy hoạch đồng ruộng theo tiêu chí nông thôn mới, bố trí cơ cấu giống lúa, trà lúa hợp lý.

Tăng cường tuyên truyền, vận động, tập huấn chuyển giao kỹ thuật đến tận hộ nông dân, xây dựng mô hình trình diễn, tổ chức các hội nghị đầu bờ để nông dân thấy rõ được hiệu quả của lúa gieo thẳng. Tổ chức liên kết nhóm, liên kết nhiều khâu trong sản xuất từ chuẩn bị hạt giống ngâm ủ, kéo dàn sạ hàng, phun thuốc trừ cỏ, điều tiết nước...  để từng bước tạo tính chuyên môn hoá, đồng thời tiết kiệm chi phí sản xuất, thuận lợi cho quá trình chăm sóc, cơ giới hoá khi thu hoạch. Cùng với đó, tỉnh và huyện cũng cần tiếp tục hỗ trợ mua công cụ sạ hàng, biểu dương, khen thưởng nhưng tập thể, cá nhân điển hình tổ chức gieo thẳng lúa trên quy mô lớn... tạo nên phong trào lớn, huy động nhiều nông dân tham gia, tăng hiệu quả sản xuất trên đồng ruộng.

Nguyễn Hình