Quyết định số 09/2011/QĐ-UBND của UBND tỉnh về ban hành quy định một số cơ chế, chính sách và quản lý đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn mới (NTM), giai đoạn 2011 – 2015 là sự nỗ lực lớn, thể hiện sự quyết tâm cao, quan tâm đặc biệt của tỉnh đối với việc xây dựng NTM; nhiều tỉnh có cùng điều kiện về phát triển kinh tế - xã hội như tỉnh nhà nhưng chưa có cơ chế, chính sách hỗ trợ này, đồng chí Phạm Văn Sinh, Chủ tịch UBND tỉnh nhấn mạnh tại hội nghị rút kinh về thực hiện Quyết định 09 mới đây.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện Quyết định 09 nhiều địa phương làm chưa đúng, sai về danh mục đầu tư, không bảo đảm chất lượng, quy mô, quy chuẩn kỹ thuật…Vì vậy, để thực hiện được đúng, phát huy hiệu quả cơ chế, chính sách hỗ trợ của tỉnh, trong thời gian tới các huyện, thành phố cần chỉ đạo, chấn chỉnh lại để các xã thực hiện cho đúng, góp phần đẩy nhanh tiến độ xây dựng NTM.

Có thể khẳng định, Quyết định 09 về cơ chế, chính sách hỗ trợ xây dựng NTM được tỉnh ban hành đúng, trúng thời điểm, là động lực to lớn để các địa phương bắt tay vào thực hiện xây dựng NTM, trên tinh thần Nhà nước và nhân dân cùng làm. Nhìn lại những kết quả xây dựng NTM ở các xã từ khi triển khai đến nay, mọi người có thể thấy mỗi công việc, công trình, tiêu chí…cơ bản đều có chiếc “đòn bẩy” 09 tạo dựng lên. Ông Bùi Mạnh Hà, Chủ tịch UBND xã Thanh Tân (Kiến Xương) cho biết: Quyết định 09 của UBDN tỉnh đã thể hiện sự quyết tâm cao của tỉnh  về xây dựng NTM; các cơ chế, chính sách hỗ trợ là động lực rất lớn để các địa phương phát huy nội lực thực hiện các tiêu chí; bên cạnh đó còn làm cho cán bộ cơ sở chủ động, năng động trong xây dựng các giải pháp xây dựng NTM.

Trên thực tế, số tiêu chí, đầu việc mà các xã thực hiện trong thời gian qua đã phản ánh rất rõ điều này. Cụ thể, 8 xã điểm tăng từ 5-6 tiêu chí so với trước khi thực hiện xây dựng NTM; 267/267 xã phê duyệt xong quy hoạch chung, 254 xã hoàn thành quy hoạch chi tiết giao thông thủy lợi nội đồng, 162 xã cơ bản hoàn thành quy hoạch chi tiết khu trung tâm xã, 146 xã hoàn thành dồn điền đổi thửa gắn với chỉnh trang đồng ruộng; kiên cố hóa được hàng chục km kênh mương, đường giao thông, thủy lợi nội đồng, nhiều công trình công cộng mới hoàn thành như trường học, trạm y tế, nhà văn hóa thôn, xã…góp phần không nhỏ làm thay đổi diện mạo nông thôn.

Cùng với những kết quả đạt được, một thực tế hiện nay là nhiều xã thực hiện không đúng trong quá trình triển khai kế hoạch vốn đầu tư xây dựng NTM dẫn đến chậm trễ trong khâu thanh, quyết toán, giải phóng mặt bằng, giám sát đầu tư cộng đồng… Mặc dù danh mục công trình đã được UBND tỉnh phân bổ vốn hỗ trợ, nhưng một số chủ đầu tư khi lập, phê duyệt báo cáo kinh tế - kỹ thuật đã tự ý thay đổi tên danh mục, gây khó khăn cho việc quản lý, kiểm soát thanh quyết toán, như đoạn đường 454 nối vào UBND xã của Hồng Minh (Hưng Hà). Không những thế, chủ đầu tư còn tự ý chuyển vốn kế hoạch hỗ trợ của danh mục này sang công trình khác mà không báo cáo lại UBND tỉnh, như danh mục vốn hỗ trợ đường giao thông nội đồng từ hộ bà Hoa đi sông Sứ sang làm đường từ nhà bà Đáng đi Trại Cảnh của xã An Ninh (Tiền Hải).

Bên cạnh đó, còn nhiều danh mục công trình không thực hiện theo đúng quy mô, tiêu chuẩn quy định của Quyết định 09. Đối với đường giao thông trục thôn, có tới 16 danh mục công trình có quy mô nền đường ở một số danh mục, hoặc một số đoạn không bảo đảm theo tiêu chuẩn, như ở xã Quỳnh Minh (Quỳnh Phụ), Trọng Quan (Đông Hưng), Hồng Minh (Hưng Hà), Nguyên Xá (Vũ Thư)… Đối với thực hiện giám sát đầu tư cộng đồng, hiện có 4 xã làm chưa đúng với quy định về chủ thể tổ chức giám sát, như xã Thanh Tân, Nguyên Xá, Hồng Minh, Thụy Trình, UBND xã đã ra quyết định thành lập ban giám sát cộng đồng, trong đó thành viên chủ yếu là trong ban thanh tra nhân nhân kết hợp với cán bộ hoặc người dân được thôn có công trình đầu tư cử ra. Trong khí đó việc này quy định là phải giao cho  ủy ban MTTQ đứng ra bầu và công nhận ban giám sát cộng đồng hoặc ban thanh tra nhân dân thỏa thuận với ủy ban MTTQ xã tổ chức thực hiện giám sát đầu tư của cộng đồng trên địa bàn xã.

Mặc dù nguồn lực của tỉnh còn khó khăn, song nhiều xã khi tổ chức thực hiện dự án đã thực hiện theo hình thức chỉ định các doanh nghiệp nên đã làm tăng chi phí, do phải trả thêm phần thuế giá trị gia tăng đối với các công trình thuộc nhóm 1, dẫn đến nợ xây dựng cơ bản gia tăng. Trong 137 danh mục công trình được hỗ trợ từ nguồn ngân sách tỉnh theo Quyết định 2223/QĐ-UBND, có tới 89 danh mục công trình xã đã thực hiện chỉ định doanh nghiệp, với giá trị xây dựng hợp đồng trên 66 tỷ đồng. Như vậy, phần thuế giá trị gia tăng sẽ phải trả thêm cho các doanh nghiệp và làm tăng giá trị quyết toán là 6.612 triệu đồng. Đồng thời việc nghiệm thu của các xã còn rất chậm, có 88/109 công trình hoàn thành nhưng chưa nghiệm thu để đưa vào sử dụng; 21/109 công trình đã tiến hành nghiệm thu, nhưng trong quá trình nghiệm thu chưa mời cán bộ huyện, thành phố tham gia theo hướng dẫn 01/HD-LN. Tuy nhiên, khi thanh quyết toán vốn hỗ trợ lại không đúng với nguyên tắc hỗ trợ sau đầu tư, một số công trình mới chỉ có thủ tục nghiệm thu khối lượng thực hiện theo giai đoạn; thời điểm thanh toán là 31/12/2011 và 31/3/2012 song vẫn chưa hoàn thành nhưng đã hoàn thiện thủ tục về khối lượng để thanh toán vốn. Trong khi đó lại có những công trình đã hoàn thành và bàn giao đưa vào sử dụng nhưng vẫn chưa hoàn thiện thủ tục hồ sơ để thanh quyết toán công trình…

Năm 2012, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1293/QĐ-UBND phê duyệt kế hoạch vốn hỗ trợ xây dựng NTM từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu quốc gia và nguồn vốn cân đối ngân sách tỉnh, tổng là 215.432 triệu đồng. Các nguồn vốn này sẽ phân bổ cho 75 xã đã hoàn thành dồn điền đổi thửa năm 2011, với số tiền là 7.500 triệu đồng; 41 xã hoàn thành chỉnh trang đồng ruộng năm 2011 là 20.500 triệu đồng; hỗ trợ đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng cho 50/62 xã điểm 84 tỷ đồng… Để thực hiện nghiêm túc các quy định về quản lý đầu tư xây dựng công trình, cơ chế hỗ trợ theo Quyết định 09, đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh đã chỉ đạo các huyện, thành phố phải chỉ đạo sát sao không để các xã mắc lại những hạn chế mà 8 xã điểm đã làm trước đó; nếu xã nào không thực hiện đúng theo chỉ đạo của tỉnh thì không cho thanh quyết toán; những dự án không thực hiện được giải phóng mặt bằng theo đúng tiêu chuẩn về quy mô quy định thì không triển khai thi công công trình; các huyện, thành phố phải xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ xây dựng NTM của mình cho các xã để tăng cường nguồn lực đầu tư…

                                  Nguyên Bình