Song, sau khi hoàn thành một số công việc, nhiều địa phương đang lúng túng trong các bước đi tiếp theo, đồng thời mãn nguyện với những việc đã làm được nên còn buông lỏng trong công tác chỉ đạo, xây dựng các biện pháp thực hiện các nội dung, tiêu chí theo lộ trình. Chính vì vậy, thời gian gần đây phong trào xây dựng NTM ở nhiều địa phương khá trầm lắng, do đó đã ảnh hưởng chung đến tiến độ của toàn tỉnh.

Khởi động rầm rộ

Những ai đã từng đi về các địa phương vào những tháng cuối năm 2011 đều cảm nhận được phong trào xây dựng NTM ở cơ sở thật sự “nóng”, không khí như ngày hội. Khắp các xứ đồng đều có bóng dáng của cán bộ xã, thôn, người dân tham gia đào đắp giao thông, thủy lợi nội đồng, cắm cọc mốc chuẩn bị cho dồn điền đổi thửa; những trục đường thôn rộn tiếng cười, tiếng máy móc đổ bê tông làm đường; các xã tổ chức cho cán bộ, nhân dân đi thăm quan những mô hình về hiến đất, dỡ bỏ tường dậu, nhà cửa của các hộ dân ở xã điểm xây dựng NTM… Đi đến đâu người dân cũng bàn tán xôn xao về đề tài xây dựng NTM, như nhà ông A, B… dỡ bỏ 1/2 ngôi nhà mà không yêu cầu đền bù, thôn tôi sắp có nước sạch để dùng, ruộng nhà bà còn mấy thửa… Sự vào cuộc sâu sát, quyết liệt của các cấp ủy, chính quyền và sự đồng thuận của nhân dân đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận, bộ mặt nông thôn đã có những thay đổi rõ rệt, nhiều tuyến đường to rộng, sạch sẽ hơn, nhà văn hóa xã, thôn, trường học được xây khang trang. Theo số liệu gần đây nhất của Văn phòng điều phối xây dựng NTM tỉnh, các xã đào đắp bờ vùng, bờ thửa được 9.782.839 m3; cứng hóa kênh mương 94,6 km; làm đường giao thông, thủy lợi nội đồng 40,49 km; xây dựng hoàn thành 17 trường THCS, 5 trường mầm non, 11 nhà văn hóa thôn… Ngoài ra, công tác quy hoạch cũng được cải thiện đáng kể, tại thời điểm tháng 4/2012 có 80 xã lập xong quy hoạch chi tiết khu trung tâm xã, đến nay đã có 162 xã cơ bản hoàn thành quy hoạch; quy hoạch giao thông thủy lợi nội đồng có 254 xã hoàn thành... Chỉ trong thời gian ngắn, nhiều xã đã tập trung chỉ đạo, huy động nhân lực, nguồn lực thực hiện được nhiều nội dung, tiêu chí quan trọng, trong đó có chỉ tiêu vượt so với kế hoạch đề ra, như dồn điền đổi thửa.

Tiến độ ì ạch

Cùng với những kết quả bước đầu đạt được, một thực tế hiện nay là tiến độ xây dựng NTM ở nhiều địa phương diễn ra khá chậm sau khi hoàn thành quy hoạch chung, trung tâm xã, hoặc đã dồn điền đổi thửa xong. Điều này cho thấy các xã đang bế tắc trong việc xác định lộ trình, bước đi phù hợp với điều kiện và khả năng của mình hoặc đã hài lòng với những việc đã làm được. Theo Quyết định 1004/QĐ-UBND, ngày 3/6/2011 của UBD tỉnh về phê duyệt Đề án xây dựng nông thôn mới tỉnh Thái Bình giai đoạn 2011 – 2015, định hướng đến năm 2020, các xã phải hoàn thành lập và phê duyệt quy hoạch chung, quy hoạch chi tiết vùng sản xuất hàng hóa tập trung, giao thông thủy lợi nội đồng và quy hoạch chi tiết trung tâm xã vào quý II năm 2011. Việc này, Ban Chỉ đạo xây dựng NTM tỉnh cũng đã thường xuyên chỉ đạo, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn và cả gia hạn về thời gian nhưng hiện nhiều xã vẫn chưa hoàn thành theo yêu cầu đặt ra. Theo báo cáo của Văn phòng điều phối xây dựng NTM tỉnh, đến hết tháng 6/2012 mới có 254 xã hoàn thành quy hoạch chi tiết giao thông thủy lợi nội đồng, còn 11 xã đang triển khai, gồm: Thụy Phong, Thụy Hải, Thụy Tân, Thái Thọ (Thái Thụy), Đông Tân, Đông Huy (Đông Hưng); Nam Phú, Nam Hưng, Đông Minh (Tiền Hải); Việt Hùng (Vũ Thư); 162 xã cơ bản hoàn thành quy hoạch chi tiết trung tâm xã, còn 105 xã đang triển khai; trong 70 xã điểm còn 6 xã chưa thực hiện dồn điền đổi thửa, như Canh Tân, Đông Đô (Hưng Hà); An Ninh (Quỳnh Phụ)… Không chỉ chậm trong công tác quy hoạch mà ngay cả việc thanh quyết toán vốn  cho khối lượng thực hiện dự án và công trình hoàn thành cũng rất chậm, như xã Thụy Trình giá trị khối lượng hoàn thành theo báo cáo là 22.345 triệu đồng, kế hoạch vốn bố trí được 20.659 triệu đồng nhưng mới hoàn thành các thủ tục và giải ngân là 15.236 triệu đồng. Hay tại Nguyên Xá (Vũ Thư) và Thanh Tân (Kiến Xương), công tác thẩm tra, phê duyệt, quyết toán cũng khá chậm, đến hết tháng 6/2012 Nguyên Xá mới phê duyệt được 2/49 công trình, Thanh Tân 2/22 công trình. Nhìn chung số công trình hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng nhưng chưa được phê duyệt ở các xã là khá lớn, khoảng 70% số công trình hoàn thành và 81% giá trị vốn quyết toán. Ngoài ra, các phong trào như hiến đất, dỡ bỏ công trình tạo mặt bằng làm đường thôn xóm, chuyển dịch cơ cấu kinh tế…gần như đang chững lại.

Việc chậm tiến độ xây dựng NTM hiện nay nguyên nhân do một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân ở cơ sở vẫn chưa nhận thức đầy đủ về vị trí, cách làm và vai trò chủ thể của người dân, cộng đồng trong xây dựng NTM. Vì vậy khi gặp khó khăn đã rơi vào bế tắc, không có giải pháp tháo gỡ, hoặc mãn nguyện với những việc đã làm được nên lơ là, không triển khai các bước tiếp theo. Đồng thời một số sở, ngành chưa tích cực, sâu sát trong việc triển khai thực hiện nhiệm vụ được phân công tại Quyết định 1004/QĐ-UBND. Ngoài ra, nhiều huyện, xã chưa xây dựng chính sách hỗ trợ xây dựng NTM của cấp mình và huy động tổng hợp các nguồn lực nên chủ yếu vẫn dựa vào tiền đấu giá quyền sử dụng đất, tiền hỗ trợ của ngân sách cấp trên dẫn đến thụ động trong thực hiện xây dựng NTM. Khi xây dựng đề án, kế hoạch xác định nguồn lực quá lớn, có xã trên 400 tỷ đồng, nhưng lại không chỉ rõ cơ cấu vốn và biện pháp huy động. Đặc biệt, có xã chưa nắm chắc 19 tiêu chí nên việc đánh giá hiện trạng tiêu chí của xã chưa rõ ràng nên tính khả thi của đề án, kế hoạch xây dựng NTM chưa cao…

            Nguyên Bình