Khu vực nông nghiệp, nông thôn chiếm trên 90% diện tích tự nhiên và 80% dân số toàn tỉnh. Đây là khu vực có tốc độ phát triển kinh tế thấp, hạ tầng giao thông, văn hóa, giáo dục, y tế, vệ sinh môi trường... còn nhiều hạn chế; đồng thời phải tiếp nhận một phần chất ô nhiễm từ các đô thị, khu công nghiệp và cũng là nơi phát sinh chất thải trong sản xuất nông nghiệp, làng nghề... Song việc thu gom, xử lý rác thải, chất thải ở khu vực này vẫn chưa được quan tâm đầu tư đúng mức.

Đến năm 2011, hầu hết các xã đã triển khai thực hiện tiêu chí môi trường nhưng chưa có xã nào đạt tiêu chí này. Xét riêng từng chỉ tiêu, mới có chỉ tiêu về tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch hợp vệ sinh theo quy chuẩn của Bộ Nông nghiệp &PTNT đạt 79,1%; chỉ tiêu tỷ lệ xã có đội vệ sinh tự quản, duy trì thường xuyên hoạt động thu gom, vận chuyển rác thải đạt 98%, nhưng rác mới chỉ được tập kết tại bãi rác của địa phương chứ chưa được xử lý; chưa có xã nào đạt chỉ tiêu các cơ sở sản xuất, kinh doanh đạt tiêu chuẩn về môi trường; chỉ tiêu xây dựng khu xử lý rác thải sinh hoạt, mới có 8 xã điểm của tỉnh triển khai xây dựng nhưng chưa đưa vào hoạt động. Hiện, đã có một số xã triển khai xây dựng nghĩa trang nhưng không có xã nào hoàn thành theo quy hoạch NTM, vì chưa có hướng dẫn cụ thể về cơ chế chính sách đối với xây dựng nghĩa trang, hầu hết đang dừng ở quy hoạch quỹ đất hoặc giữ nguyên hiện trạng nghĩa trang cũ của địa phương. Việc sử dụng đất nghĩa trang vẫn phụ thuộc vào phong tục, tập quán địa phương, chủ yếu quan tâm đến chôn cất người qua đời mà chưa quan tâm đến diện tích cây xanh, các công trình phụ trợ, mỹ quan. Như vậy, đến hết năm 2011, chưa có xã nào đạt tiêu chí 17 (môi trường), mới có 198/267 xã đạt chỉ tiêu 17.1 trong 5 chỉ tiêu của tiêu chí 17.

Nguyên nhân là do nhận thức của một bộ phận không nhỏ cán bộ các cấp về xây dựng NTM còn hạn chế, thụ động, trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước mà chưa phát huy được vai trò chủ thể của người dân. Bên cạnh đó, ý thức của người dân về giữ gìn vệ sinh môi trường trong xây dựng NTM chưa cao.

 Ở nhiều địa phương, một bộ phận người dân thiếu ý thức đã "tiếp tay" cho ô nhiễm môi trường khi vứt rác bừa bãi, chất kín  nhiều dòng sông, ao hồ, mương máng. Mỗi khi có nắng nóng, mùi hôi thối bốc lên nồng nặc từ các nguồn nước ô nhiễm, gây ảnh hưởng đến chính cuộc sống của người dân nơi đây. Sự thiếu ý thức bảo vệ môi trường của người dân cũng đang khiến rác thải dồn ứ ở nhiều nơi như dọc tuyến đường 39B địa phận xã Đông Mỹ (Thành Phố), Đông Á (Đông Hưng), đường liên xã Đông Động- Phú Châu (Đông Hưng)...

Hệ thống thoát nước thải tại khu vực nông thôn chưa được chú trọng đầu tư. Hầu hết nước thải sinh hoạt, chăn nuôi, sản xuất tiểu thủ công nghiệp, các làng nghề đều đổ trực tiếp ra môi trường, ngấm vào đất hoặc chảy vào ao, hồ, sông... vừa gây mất mỹ quan, vừa tiềm ẩn nhiều khả năng lây lan dịch bệnh. Hơn nữa, việc quy hoạch và xây dựng chợ nhiều nơi không gắn với việc xử lí rác thải. Sau mỗi phiên chợ, rác do người dân vứt bừa bãi ven đường hoặc tràn xuống các dòng sông. Thiếu kinh phí cũng khiến cho một số xã đã thành lập được tổ, đội thu gom rác thải nhưng hoạt động không thường xuyên, vẫn còn nhiều xã như: Tây An, Tây Giang (Tiền Hải)... chưa có bãi rác nên tình trạng ứ đọng rác trong khu dân cư diễn ra khá phổ biến. Tiến độ triển khai công tác quy hoạch ở nhiều xã còn chậm. Nguồn ngân sách hỗ trợ cho các địa phương còn thấp, chưa tương xứng với nội dung tiêu chí. Mặt khác, chế độ thu hút nguồn lực từ các thành phần kinh tế khác cho xây dựng NTM nói chung, tiêu chí 17 nói riêng chưa phù hợp nên không thu hút được nhiều doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực môi trường.

Để bảo vệ, sử dụng bền vững tài nguyên thiên nhiên và cải thiện chất lượng môi trường, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, phát triển sản xuất kinh doanh bền vững ở khu vực nông thôn, vừa qua Sở Tài nguyên và Môi trường đã xây dựng kế hoạch thực hiện tiêu chí 17 giai đoạn 2012- 2015, định hướng đến năm 2020 trên địa bàn tỉnh. Theo đó, từ năm 2012, 100% số xã tổ chức triển khai thực hiện tiêu chí 17; trong đó có 78 xã hoàn thành vào năm 2015, số xã còn lại đạt tiêu chí 17 vào năm 2020. Để đạt được mục tiêu đó, mỗi địa phương khi quy hoạch xây dựng NTM không nên "xem nhẹ" tiêu chí môi trường mà cần có các phương án huy động nhiều nguồn lực trong xã hội chung tay tham gia bảo vệ môi trường. Chỉ có sự vào cuộc đồng bộ, nỗ lực của mọi cấp, mọi ngành và toàn xã hội, mới hy vọng có thể đạt tiêu chí về môi trường trong xây dựng nông thôn mới.

Minh Nguyệt