Từ người hùng Thế chiến II tới bậc thầy ngoại giao của Mỹ

Sinh ra tại Massachusetts vào ngày 12/6/1924, George H.W. Bush là con trai của chủ ngân hàng phố Wall giàu có. Ông trở thành phi công hải quân Mỹ trẻ nhất trong lịch sử ở tuổi 18 sau cuộc tấn công của Nhật Bản vào Trân Châu Cảng và thực hiện các nhiệm vụ bay chiến đấu từ tàu sân bay USS San Jacinto.

Trong quá trình là phi công chiến đấu trong Chiến tranh Thái Bình Dương, ông Bush "cha" đã thực hiện tổng cộng 58 nhiệm vụ chiến đấu và được trao tặng huân chương Distinguished Flying Cross (Huân chương quân sự của Mỹ trao tặng cho các phi công có thành tích đặc biệt xuất sắc khi thực hiện các nhiệm vụ bay – PV).

Nhiệm vụ tháng 9/1944 được ghi nhận là nhiệm vụ bay cuối cùng của ông George H.W. Bush.Ông được giao nhiệm vụ tấn công đài phát thanh trên hòn đào Chichi Jima của Nhật Bản.

Trong cuộc đột kích, máy bay của ông bị trúng đạn và khi ngọn lửa bắt đầu lan sang buồng lái, Bush đã ra lệnh rời bỏ buồng lái. Thi thể của những người đồng đội ông Bush gồm Ted White và John Delaney không bao giờ được tìm thấy. Ông Bush sau đó bị quân đội Nhật Bắt giữ nhưng được tàu ngầm My cứu thoát một cách kỳ diệu.

Phải nhiều thập kỷ sau, ông Bush "cha" mới công bố về sự việc. "Đó là một phần nhiệm vụ của tôi. Như mọi người nói, là một anh-hùng-chiến-tranh. Tại sao một gã để máy bay của mình bị bắn hạ là người hùng, trong khi những phi công không khiến máy bay bị trúng đạn thì không?" – ông Bush nói với CNN năm 2003.

Chủ nghĩa anh hùng của ông Bush được ghi nhận khi hải quân đặt tên một tàu sân bay hạng Nimitz theo tên ông.

Sau khi trở về từ Chiến tranh Thái Bình Dương, ông Bush theo học đại học Yale, nơi ông là một vận động viên sinh viên nổi tiếng và sau đó ông sang định cư ở bờ Tây với người vợ Barbara Pierce. Nghề nghiệp của ông khi đó là nhà khai thác mỏ dầu ở Texas.

Ông George H.W Bush là một VĐV sinh viên nổi tiếng khi đang theo học tại ĐH Yale.

Vào giữa những năm 1960, tiếng gọi chính trị đã tới và Bush chạy đua vào Thượng viện Mỹ nhưng thất bại. Tuy nhiên, năm 1966, những tín hiệu chính trị khả quan bắt đầu đến với ông Bush "cha" khi ông giành được 1 ghế trong Hạ viện Mỹ.

Ông Bush "cha" (giữa) tuyên thệ khi nhận chức Giám đốc CIA.

Ông làm việc với tư cách một Dân biểu Mỹ tại tiểu bang Texas trong 5 năm trước khi được tổng thống Mỹ Nixon tin tưởng giao nhiệm vụ Đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc (1971-73). Những vai trò tiếp theo của ông Bush "cha" trước khi trở thành tổng thống thứ 41 của Mỹ gồm có: Chủ tịch Ủy ban Quốc gia Đảng Cộng hòa (1973-74), Trưởng Văn phòng Đại diện Mỹ tại Trung Quốc (1974-76), Giám đốc Cơ ban Tình báo Trung ương Mỹ (CIA) (1976-1977), Chủ tịch Ngân hàng Quốc tế tại Houston, Mỹ (1977-1980) và Phó Tổng thống Mỹ trong 2 nhiệm kỳ dưới thời tổng thống Ronald Reagan (1981-1989).

Sau khi thất bại trong việc trở thành ứng viên đảng Cộng Hòa ra tranh cử tổng thống, ông Bush "cha" có 2 nhiệm kỳ làm phó tổng thống cho ông Reagan.

Ông Bush trở thành người được yêu mến rộng rãi tại nước Mỹ bởi ông là phi công hải quân hiếm hoi được trao tặng huy chương rồi sau đó lại phụng sự đất nước với tư cách một Tổng thống. Sự hào sảng của ông Bush đã xoa dịu mối quan hệ căng thẳng giữa 2 đảng, xây dựng tình bạn với ông Bill Clinton – người đã kết thúc nhiệm kỳ tổng thống của ông Bush.

Khi bắt đầu bị hành hạ bởi căn bệnh Parkinson, ông George H.W. Bush gần như không xuất hiện trước công chúng. Trước đó, hồi tháng 4/2018, ông Bush "cha" đã phải nhập viện trong tình trạng nguy kịch, chỉ 1 ngày sau tang lễ của vợ ông – bà Barbara Bush.

Ông George H.W. Bush qua đời ở tuổi 94, vào ngày 1/12/2018 (giờ Việt Nam), 8 tháng sau khi người vợ Barbara Bush qua đời.

Ông George H.W. Bush là người đầu tiên trong lịch sử nước Mỹ kể từ năm 1836 lên làm Tổng thống sau khi phục vụ với tư cách 1 phó Tổng thống. Ông cũng là trường hợp thứ 2 trong lịch sử các đời Tổng thống Mỹ có thể "cha truyền con nối" khi ông Bush "con" đắc cử vào năm 2000.

Khi về già, ông George H.W Bush nhận được sự chăm sóc của các con, ngoài ông Bush "con" còn có ông Jeb, cựu thống đốc Florida, ứng viên Tổng thống năm 2016; ông Neil, ông Marvin và bà Dorothy cùng 17 người cháu. Con gái ông – Robin, qua đời sớm khi còn là một đứa trẻ, một bi kịch mà ông Bush "cha" phải mang theo suốt cả cuộc đời.

Ông Bush "cha" sẽ được chôn cất bên cạnh cô con gái nhỏ và cựu đệ nhất phu nhân – bà Barbara Bush, tại College Station, Texas. Thời gian cử hành tang lễ, theo gia đình cố tổng thống Mỹ, sẽ được thông báo sau.

Khi rời nhà trắng năm 1993, ông Bush mới chỉ đảm nhận vai trò tổng thống có 1 nhiệm kỳ. Nói cách khác, ông không còn nhận được sự tín nhiệm từ các cử tri Mỹ. Đây có thể nói là một bước lùi trong sự nghiệp vẻ vang của người cựu quân nhân này. Ông đã thất bại trước đối thủ Clinton khi không thể giúp nước Mỹ vực dậy trong thời kỳ suy thoái kinh tế.

Tuy nhiên, khi thời gian qua đi, sự nhạy bén trong những chính sách ngoại giao của ông Bush "cha" trên cương vị người đứng đầu nhà trắng, được đánh giá là di sản dành cho những đời tổng thống sau.

Chiến tranh vùng Vịnh

Mỹ thực hiện chiến dịch Chiến tranh vùng Vịnh nhằm bảo vệ Saudi Arabia khỏi sự tiến công của Iraq. Ảnh chụp ngày 21/11/1900 khi ông Bush "cha" có chuyến thăm Saudi Arabia.

Rạng sáng 2/8/1990, quân đội Iraq vượt biên giới Kuwait với bộ binh và xe bọc thép. Quân đội Kuwait nhanh chóng bị áp đảo. Chỉ vài giờ sau cuộc tấn công đầu tiên, các phái đoàn Kuwait và Mỹ đã yêu cầu Hội đồng Bảo an LHQ nhóm họp, thông qua Nghị quyết 660, lên án cuộc xâm lược và yêu cầu Iraq rút quân. Ngày 3 tháng 8, Liên đoàn Ả Rập thông qua nghị quyết của riêng mình lên án cuộc xâm lược và đòi Iraq rút quân. Nghị quyết của Liên đoàn Ả Rập cũng kêu gọi tìm ra một giải pháp cho cuộc xung đột từ bên trong Liên đoàn Ả Rập, và cảnh báo chống lại sự can thiệp từ bên ngoài. Ngày 6 tháng 8, Hội đồng Bảo an thông qua Nghị quyết 661, áp đặt trừng phạt kinh tế lên Iraq.

Quyết định của phương Tây nhằm được cho thực chất có mục đích chính là để ngăn Iraq tiến sang Saudi Arabia – một trong những "mỏ dầu" lớn nhất thế giới.

Tổng thống George H. W. Bush nhanh chóng thông báo rằng Hoa Kỳ sẽ tung ra một chiến dịch "bảo vệ toàn diện" nhằm ngăn chặn Iraq tấn công Saudi Arabia – "Chiến dịch Lá chắn sa mạc". Ông Bush "cha" quyết định vào năm 1990 xây dựng một liên minh quân sự quốc tế đa dạng, với sự tham gia của hơn 400.000 lính Mỹ nhằm đẩy Iraq ra khỏi Kuwait.

Chiến dịch của Mỹ và các đồng minh thành công sau 7 tháng Kuwait bị Iraq chiếm đóng. Với việc Iraq buộc khỏi rút về bên kia biên giới, ông Bush "cha" quyết định không tiến quân sang Baghdad để lật đổ cố Tổng thống Iraq – Saddam Hussein.

Quyết định này của ông Bush "cha" từng được giới chuyên môn đánh giá cao, đặc biệt là sau khi ông Bush "con" tiêu tốn quá nhiều tài nguyên và máu của người Mỹ trong cuộc chiến chống Iraq sau đó.

Chiến tranh vùng Vịnh năm 1990 là lần đầu tiên nước Mỹ phô diễn sức mạnh quân sự đồ sộ kể từ sau thất bại trong chiến tranh Việt Nam.

Trước đó, ông Bush "cha" đã ra lệnh cho quân đội Mỹ tiến đánh Panama sau khi một lính hải quân Mỹ đang không thực hiện nhiệm vụ, bị giết chết ngoài biển bởi các lực lượng trung thành với nhà độc tài Manuel Noriega. Lượng lượng Mỹ nhanh chóng áp đảo đối phương, ông Noriega bị lật đổ chỉ sau 4 ngày và bị kết án 40 năm tại nhà tù liên bang Mỹ vì tội tàng trữ ma túy.

Ông Bush cũng phải đối mặt với thách thức ngoại giao từ Trung Quốc khi vừa áp dụng những biện pháp trừng phạt nước này nhưng cũng tìm cách ngăn chặn sự đổ vỡ vĩnh viễn trong mối quan hệ giữa 2 bên.

Cũng trong thời gian nắm quyền, ông Bush đã sớm ủng hộ mối quan hệ ngoại giao gữa Israel và Palestine, mở màn cho các hiệp ước Oslo trong nhiệm kỳ tổng thống Clinton.

"Việc nhà thì nhác, việc chú bác thì siêng"

Bức ảnh gây tranh cãi trong nhiệm kỳ tổng thống của ông George H.W. Bush

Thành công của ông Bush về mặt ngoại giao và quân sự trên thế giới lại chỉ mang lại những sự bất mãn trong nội bộ nước Mỹ. Các cử tri cho rằng ông Bush bận quan tâm tới các vấn đề thế giới nhiều hơn so với các vấn đề kinh tế đang xảy ra ở nước Mỹ.

Sự thất bại của ông Bush "cha" trong cuộc tranh cử năm 1992 được gắn liền với một bức ảnh nổi tiếng khi ông tỏ ra vô cùng ngỡ ngàng với một chiếc máy quét mã vạch tại siêu thị. Vụ việc được khơi mào bởi nhà báo Andrew Rosenthal từ tờ New York Times, người miêu tả rằng ông Bush đã có một "cái nhìn thảng thốt" trên khuôn mặt. Ông Bush có thực sự ngạc nhiên về công nghệ này hay không vẫn là câu hỏi không có lời giải cho tới ngày nay. Tuy nhiên, điều đáng nói là ở chỗ những công nghệ quét kiểu này đã được áp dụng rộng rãi tại các cửa hàng tạp hóa, các siêu thị nước Mỹ từ những năm 1980 – thời kỳ khi ông Bush mới bắt đầu sự nghiệp chính trị của mình.

Trong một sự cố khác, ông Bush cũng càng khiến cử tri mất lòng khi ông có động thái nhìn đồng hồ trong một cuộc tranh luận quy mô nhỏ, sau khi nhận được câu hỏi hóc búa rằng cá nhân ông bị ảnh hưởng thế nào với vấn đề suy thoái kinh tế.

Bush cũng thường bị chỉ trích vì thiếu một triết lý chính trị bao quát.

"Đọc theo môi tôi này" (Read my lips)

Năm 1988, khi chính thức trở thành đại diện của Đảng Cộng hòa chạy đua vào Nhà Trắng, ông George H.W Bush nổi tiếng với câu nói: "Read my lips: No new taxes" (Đọc theo môi tôi này: Không có thêm thuế mới nào cả- PV).

Sau đó, ông Bush "cha" đã không giữ được lời hứa của mình. Khi là Tổng thống Mỹ, ông đã nhiều lần phải tăng thuế để giảm thâm hụt ngân sách. Điều này khiến người dân bất bình, họ cho rằng vị tổng thống mà họ bầu lên đã "hứa thật nhiều, thất hứa thật nhiều".

"Tôi đã hứa điều đó và tôi hối tiếc, vô cùng hối tiếc" – ông Bush phát biểu trong một nỗ lực tranh cử vào năm 1992. Tuy nhiên sau đó, thống đốc bang Arkansas lúc bấy giờ là Bill Clinton đã dùng câu nói của ông Bush để công kích chính ông.

Ông Bush "cha" không được nhắc tới nhiều trong những năm tháng ông Bill Clinton nắm quyền tuy nhiên lại là chủ đề được bàn luận khi con trai ông George W. Bush trở thành Tổng thống thứ 43 của Hoa Kỳ. Khi tổng thống Bush "con" tuyên thệ nhậm chức, những người chờ đợi vào những chính sách ngoại giao linh hoạt như thời ông Bush "cha" đã phải thất vọng.

Ông Bush "con" đáp trả sự việc ngày 11/9/2001 bằng những hành động quân sự quy mô lớn, đi ngược lại với những chính sách quốc tế trước đó của người cha.

Có nhiều suy đoán về việc ông Bush "cha" đánh giá về hành động của con trai mình tại Iraq, đặc biệt là sau khi những cố vấn quân sự của ông George H.W Bush trong quá khứ công khai chỉ trích chính sách của Mỹ trong thời gian ông Bush "con" nắm quyền.

Tuy nhiên, ông Bush "cha" luôn giữ im lặng trước công chúng dù cho ông hẳn đã cảm thấy bị xúc phạm khi đảng Dân chủ mang thông điệp George W. Bush là "kẻ nói dối" trong cuộc đua tái đắc cử năm 2004 của con trai ông.

Việc một người con trai khác của ông George H.W. Bush cũng từng phải đối mặt với búa rìu dư luận là ông Jeb, khi tham gia tranh cử chống lại Donald Trump vào năm 2016, cũng khiến ông đau lòng. Một số nguồn tin cho hay, là người theo đảng Cộng hòa, tuy nhiên, ông George H.W. Bush đã bầu cho Hillary Clinton, người theo đảng Dân chủ chứ không phải là ứng viên cuối cùng của Đảng Cộng hòa, người hiện tại là Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ - Donald Trump.

Ông George H.W. Bush là người đầu tiên được biết đến với nỗ lực giảm căng thẳng giữa 2 đảng phái của chính trường Mỹ.

Sau đó, cả hai cựu Tổng thống Bush đã lên tiếng chúc mừng ông Trump vì chiến thắng trước bà Clinton. Trong những hoạt động chính trị cuối cùng của mình, ông Bush "cha" đã viết thư xin lỗi Tổng thống Trump vì không tới dự lễ nhậm chức vì lý do sức khỏe.

Ông George H.W. Bush, người cho đến cuối đời vẫn gửi thư tay cho bạn bè, cựu đồng minh chính trị, đối thủ và thậm chí cả những phóng viên đã đưa tin về nhiệm kỳ của ông. Ông Bush "cha" xem đảng Dân chủ như người bạn của mình. Theo nhiều cách hiểu, sự qua đời của ông không chỉ đánh dấu thời khắc ra đi của một cựu tổng thống mỹ mà nhắc nhở về một trong những nhân vật tạo nên mốc son trong việc tạo nên một chính trường Mỹ văn minh hơn, ít thù ghét hơn.

"Không có gì nghi ngờ về tình yêu tổ quốc của tôi"

Với việc cựu tổng thống Reagan phải rời Nhà trắng sau 2 nhiệm kỳ vào năm 1989, với uy tín của mình, ông Bush "cha" được đánh giá là nhân vật lý tưởng để được đề cử và ngồi vào vị trí tổng thống Mỹ.

"Tôi không phải là người hùng biện hay nhất, nhưng tôi sớm nhận ra rằng tài hùng biện không giúp hút dầu lên từ mặt đất" – ông Bush nói trong một bài phát biểu năm 1988.

"Tôi có thể đôi lúc hơi ngượng nghịu, nhưng không có gì để nghi ngờ về tình yêu nước của tôi. Tôi là một người đàn ông trầm lặng – nhưng tôi lắng nghe những người im lặng trong khi những người khác thì không" – ông Bush từng nói. Ông từng thề sẽ chiến đấu vì "một nước Mỹ tốt đẹp hơn", về một giấc mơ tươi sáng của cường quốc hàng đầu thế giới.

Nhưng thật mỉa mai rằng mọi chuyện không diễn ra như ông mong cho tới khi ông về hưu. Khi ấy người Mỹ bắt đầu nghĩ về việc nên chăng cho ông Bush "cha" một cơ hội ở nhiệm kỳ thứ hai.

Ông Bush "cha" nhiều lần thực hiện việc nhảy dù mừng sinh nhật tuổi 75, 80, 85 và 90 để gây quỹ từ thiện.

Từ chối khuất phục bởi tuổi tác, ông Bush "cha" đánh dấu sinh nhật lần thứ 75, 80, 85 và 90 bằng cách nhảy dù. Với toàn bộ số tiền kiếm được dành cho việc từ thiện. Ưu tiên của ông dành cho việc học tập, nghiên cứu về ung thư và làm tình nguyện. Cùng với người bạn đời Barbara Bush, ông Bush "cha" đã giúp quyên góp được hơn 1 tỷ USD cho các tổ chức từ thiện trong những năm sau khi rời Nhà Trắng.

Ông và Clinton trở thành bạn thân khi cùng làm việc với nhau trong việc khắc phục thiệt hại thảm họa sóng thần đổ bộ châu Á năm 2004 và siêu bão Katrina năm 2005.

"Đó là trải nghiệm tuyệt vời. Ông Bush là người đàn ông mà tôi luôn ngưỡng mộ và kính trọng… Tôi thực sự yêu mến ông ấy" – ông Clinton từng nói năm 2011.

Cũng trong năm này, tổng thống Mỹ Barack Obama đã trao tặng ông George H.W Bush Huân chương Tự do.

Bệnh tật hành hạ trong những năm tháng cuối đời

Ông Bush "cha" được ông Bush "con" hỗ trợ di chuyển bằng xe lăn trong sự kiện ra mắt tự truyện vào tháng 11/2014.

Những căn bệnh và tuổi già khiến ông Bush không thường xuyên xuất hiện trong những năm cuối đời. Ông cũng không thường đưa ra những phát ngôn công khai.

Tuy nhiên, tháng 11/2014, ông đã xuất hiện trước công chúng trên xe lăn khi người con George W. Bush xuất bản cuốn tự truyện mang tên "Thứ 41: Chân dung người cha của tôi".

Ông Bush "con" xúc động cho hay ông "muốn bố còn sống" khi cuốn sách được xuất bản.

Năm 2017, nhiều phụ nữ đã cáo buộc ông Bush đã có những động chạm thân thể khi chụp hình chung, khiến người phát ngôn của ông phải đưa ra tuyên bố rằng "đôi khi, ông Bush đã vỗ nhẹ vào những người phụ nữ như một cử chỉ thân thiện" và xin lỗi "bất cứ ai cảm thấy bị xúc phạm".

Ông Bush "cha" mắc căn bệnh Parkinson trong vài năm qua, khiến ông không thể đi lại được. Ông sử dụng xe lăn để di chuyển. Ông Bush đã phải chịu đựng nhiều đau đớn và bệnh tật trong khoảng thời gian cuối đời. Ông từng nhập viện khẩn cấp tháng 12/2014 vì bị khó thở và tháng 7/2015 bị ngã tại nhà, khiến ông bị vỡ xương sống C2 ở cổ. Chấn thương này may mắn đã không gây nên các vấn đề về thần kinh cho cựu tổng thống Mỹ.

Theo vtv.vn