Năm 2011, Nguyên Xá triển khai xây dựng NTM với nhiều khó khăn song xã lại có điểm mạnh là sự đồng thuận, niềm tin của người dân với Đảng, chính quyền. Đó cũng là sức mạnh giúp Nguyên Xá bứt phá về đích NTM năm 2015, là 1 trong 2 xã của huyện được lựa chọn xây dựng NTM nâng cao. 

Đồng chí Nguyễn Hữu Viên, Phó Chủ tịch UBND xã cho biết: Nguyên Xá xác định xây dựng NTM là quá trình liên tục, lâu dài, có điểm bắt đầu nhưng không có điểm kết thúc. Từ đó đặt ra nhiệm vụ phải giữ vững và nâng cao chất lượng các tiêu chí, nâng cao hơn nữa đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân hướng tới mục tiêu phát triển nông thôn bền vững. Trong 11 tiêu chí với 27 chỉ tiêu của xã NTM nâng cao, Nguyên Xá tự đánh giá đã đạt 24 chỉ tiêu. 4 chỉ tiêu còn lại chưa đạt về thôn văn hóa, tỷ lệ hộ nghèo dưới 1%, tỷ lệ hộ dân sử dụng nước sạch 100%, 100% cơ sở sản xuất, kinh doanh thực hiện xử lý rác thải, nước thải đạt tiêu chuẩn và bảo đảm bền vững, xã đang nỗ lực thực hiện. Hiện xã đang tập trung thực hiện một số giải pháp trọng tâm tạo đột phá về phát triển kinh tế, đó là: đưa cụm công nghiệp Nguyên Xá mở rộng 28,7ha vào hoạt động, xây dựng và hình thành mới khu kinh doanh dịch vụ và nhà ở dân cư, đưa nông nghiệp sạch, công nghệ cao về xã; đồng thời, thực hiện 2 dự án chợ đầu mối của huyện và xây dựng nhà tưởng niệm Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Đẩy mạnh sản xuất nghề và làng nghề, thực hiện hiệu quả việc sản xuất, kinh doanh và thương mại, dịch vụ, trong đó chú trọng giữ gìn, phát huy làng nghề sản xuất, kinh doanh bánh cáy, kẹo lạc nổi tiếng có mặt ở Nguyên Xá từ mấy trăm năm qua. Làng nghề có khoảng 400 hộ tham gia các công đoạn sản xuất bánh kẹo; trong đó, gần 80 hộ sản xuất, kinh doanh bánh kẹo quanh năm, giải quyết việc làm ổn định cho trên 400 người và khoảng 1.000 lao động thời vụ. Mỗi năm xã thu về từ việc sản xuất, kinh doanh bánh cáy, kẹo lạc hàng chục tỷ đồng. 

Anh Nguyễn Hữu Chính, chủ cơ sở sản xuất bánh kẹo Việt Hương (xã Nguyên Xá) cho biết: Mỗi ngày cơ sở sản xuất 1.000 hộp bánh cáy, 7 tạ kẹo lạc cung cấp cho trên 100 đại lý trong và ngoài tỉnh, tạo việc làm ổn định cho 25 lao động với thu nhập từ 3,5 - 6 triệu đồng/người/tháng, doanh thu mỗi năm đạt khoảng 4 tỷ đồng.

Nông nghiệp dù chỉ chiếm 10% tổng giá trị sản xuất của xã nhưng Nguyên Xá vẫn khuyến khích nông dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, sản xuất trên cánh đồng mẫu, cánh đồng chuyên màu, đưa cơ giới hóa vào đồng ruộng; quy vùng khoảng 150ha để mời gọi các nhà đầu tư vào thuê đất sản xuất nông nghiệp sạch, công nghệ cao.

Năm 2016, tỷ lệ hộ nghèo của Nguyên Xá là 4,8%, năm 2018 giảm còn 1,84%, phấn đấu năm 2019 giảm xuống dưới 1%. 

Ông Phan Thanh Giản, Trưởng thôn Trần Phú cho biết: Năm 2016, tỷ lệ hộ nghèo của thôn chỉ còn 0,1%, được nhận bằng khen của tỉnh. Nhưng khi triển khai bình xét hộ nghèo theo tiêu chí đa chiều thì lại tăng lên 2,75%. Tỷ lệ hộ nghèo là người cao tuổi, người cao tuổi đơn thân nhưng chưa đến tuổi được hưởng trợ cấp xã hội hoặc người trẻ nhưng lại đang đi học nhiều chính là khó khăn lớn nhất trong thực hiện chỉ tiêu giảm nghèo của thôn, của xã. 

Ông Nguyễn Quốc Lập, thôn Trần Phú chia sẻ: Năm nay vợ chồng cũng đã già không kiếm ra tiền, sống cùng với con trai có 2 cháu nhỏ đang đi học. 5 miệng ăn chỉ trông chờ vào khoản thu nhập vài triệu đồng của con trai nên thiếu trước hụt sau. May có thẻ bảo hiểm y tế hộ nghèo chứ hai ông bà già hay ốm đau lấy tiền đâu ra mà chữa bệnh. Chính vì thế, bên cạnh giải pháp cho vay vốn phát triển sản xuất, hỗ trợ nhà ở thì để giúp hộ nghèo thoát nghèo bền vững, Nguyên Xá đẩy mạnh tuyên truyền, vận động con cái của các hộ nghèo cao tuổi, đơn thân đón bố mẹ về ở cùng để phụng dưỡng; tự nguyện xin thoát nghèo; phân công các đoàn thể giúp đỡ hộ nghèo là hội viên, đoàn viên của mình.

Với chỉ tiêu nước sạch, hiện Nguyên Xá đã đạt tỷ lệ 97%, còn 3% là những hộ ở một mình, hộ nghèo, hộ thường xuyên vắng nhà. Để tỷ lệ hộ dân sử dụng nước sạch đạt 100%, xã đã hỗ trợ mỗi hộ nghèo chưa dùng nước sạch 800.000 đồng, mỗi đoàn thể hỗ trợ 100.000 đồng cho hội viên, đoàn viên của mình, riêng hội cựu chiến binh hỗ trợ 200.000 đồng/hộ hội viên lắp nước sạch. Với cách làm này, chỉ tiêu nước sạch của xã sẽ sớm đạt được. 

Phó Chủ tịch UBND xã Nguyễn Hữu Viên cũng cho biết: Vấn đề xử lý rác, chất thải đạt chuẩn của các cơ sở sản xuất, kinh doanh, xã sẽ giải quyết bằng cách đẩy mạnh tuyên truyền, vận động để các hộ chuyển vào hoạt động tại cụm công nghiệp Nguyên Xá. Với những hộ giết mổ gia súc nhỏ lẻ, xã tăng cường công tác kiểm tra, giám sát thường xuyên song đề nghị tỉnh, huyện hỗ trợ địa phương xây dựng khu giết mổ tập trung để bảo đảm an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường.

Thu nhập bình quân đầu người của Nguyên Xá đã đạt 48 triệu đồng/năm, tốc độ tăng trưởng kinh tế nhiều năm đạt mức 2 con số, cao hơn mức bình quân chung toàn huyện. Với các giải pháp triển khai thực hiện cụ thể, thiết thực, tin rằng Nguyên Xá sẽ về đích xã NTM nâng cao đúng lộ trình.

Thu Hiền