Trong những ngày tháng lịch sử, khi cả nước cùng tưởng nhớ về các Anh hùng liệt sĩ đã anh dũng ngã xuống trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía bắc của Tổ quốc năm 1979, chúng tôi được gặp lại Đại tá Nguyễn Quang Vinh (nguyên Bí thư Đảng ủy, nguyên Phó Chỉ huy trưởng Chính trị Bộ đội Biên phòng tỉnh Quảng Ninh).

Ông xúc động kể lại: Cũng như cán bộ, chiến sĩ của đồn Pò Hèn, không ai có thể ngờ, vào lúc 5 giờ 30 phút ngày 17-2-1979, địch bất ngờ đưa quân tràn qua biên giới, đồng loạt tấn công sáu tỉnh vùng biên Việt Nam từ Pa Nậm Cúm (Lai Châu) đến Pò Hèn (Quảng Ninh). Từ Hải Hòa (Móng Cái) đến Pò Hèn, địch dùng pháo hạng nặng và nhiều loại hỏa lực bắn dữ dội vào các đồn biên phòng 209, 210, 211, 212, các đội công nhân lâm nghiệp và khu dân cư dọc theo tuyến biên giới.

Đến 6 giờ 30 phút, quân địch sử dụng một trung đoàn và năm tiểu đoàn, chia làm ba hướng tấn công đồn dập đồn Pò Hèn. Quân số của đồn lúc đó chỉ có 92 đồng chí. Đồng chí Đồn trưởng đang đi công tác, Trung úy - Đồn phó Quân sự Đỗ Sĩ Họa và Chính trị viên Phạm Xuân Tảo đảm nhiệm việc chỉ huy. Đồn phó Họa trực tiếp nắm bộ phận hỏa lực, chỉ huy chính. Cán bộ, chiến sĩ ở trong đồn và ba điểm chốt nhất loạt nổ súng quyết liệt.

Sau những lần tấn công thất bại, quân địch rút ra xa, gọi pháo bắn vào trận địa ta cấp tập 30 phút rồi mở cuộc tấn công mới, lần này chúng đánh mạnh vào chốt Đồi Quế. Dù đã kiên cường chiến đấu nhưng do lực lượng không cân sức nên đến 11 giờ cùng ngày, 45 chiến sĩ của đồn đã hy sinh cùng với nhóm công nhân Lâm trường Hải Sơn và nữ nhân viên thương nghiệp Hoàng Thị Hồng Chiêm.

Sau trận chiến, nhận lệnh từ chỉ huy, ông Vinh đã cùng với hơn 30 cán bộ chiến sĩ tập trung tìm và quy tụ thi hài của đồng đội. Ông Vinh còn nhớ như in, chốt Đồi Quế là nơi tập trung hỏa lực chính của quân ta, tại đây cả tám chiến sĩ đã anh dũng hy sinh. Từ ngày 17-2 đến 11-3-1979, không quản ngại thời tiết khắc nghiệt, trong suốt 21 ngày đêm, ông Vinh và đoàn cán bộ, chiến sĩ đã tìm thấy 40 thi hài của đồng đội.

Là người gắn bó, dành tình cảm sâu nặng với Pò Hèn từ những năm còn trong quân đội, hằng năm, vào những dịp lễ, Tết, ông Vinh và các đồng đội, các cựu chiến binh tìm về nơi đây để thắp nén hương thơm tưởng nhớ các đồng đội đã anh dũng hy sinh.

Sau trận đánh khốc liệt, đồn biên phòng Pò Hèn cũ bị đạn pháo san phẳng. Trên nền doanh trại cũ của đồn Pò Hèn xưa, một đài tưởng niệm đã được dựng lên giữa miền biên viễn vào ngày 19-5-2010, và được khánh thành vào ngày 10-1-2011.

Hai bên đài tưởng niệm là hai nhà bia với tấm bia lớn khắc tên tuổi các liệt sĩ đã ngã xuống để bảo vệ Tổ quốc, kế bên đó là một ngôi đền tưởng niệm được xây dựng khang trang với kiến trúc mái đình nét đặc trưng văn hóa của người Việt. Biểu tượng được xây dựng tại đây có hình ba bàn tay nâng ngôi sao năm cánh (tượng trưng cho ba dân tộc chính sinh sống tại đây là Kinh - Sán Chỉ - Dao, cùng xây dựng, bảo vệ vùng đất nơi biên cương Tổ quốc.

Đã 40 năm trôi qua, nhưng cứ đến ngày mùng một hàng tháng, luôn có một người lính già lên đài tưởng niệm Pò Hèn thắp hương cho đồng đội. Đó chính là ông Hoàng Như Lý, người dân tộc Tày, quê ở huyện Bình Liêu (Quảng Ninh), nguyên là chuẩn úy trinh sát Đồn 209 Pò Hèn năm xưa.

Nhà lưu niệm truyền thống trong khuôn viên Đài tưởng niệm Pò Hèn.

Ông Lý luôn nhớ về kỷ niệm chiến đấu với Chính trị viên Phạm Xuân Tảo (người chỉ huy mới được điều động từ Tây Ninh ra công tác ở Quảng Ninh và về đồn nhận nhiệm vụ chiều ngày 15-2-1979). Lúc đó, Thượng úy Phạm Xuân Tảo chiến đấu anh dũng, ngoan cường. Trong lúc bị thương, Thượng úy Phạm Xuân Tảo cố bò tới chân Đồi Quế thì lịm đi vì vết thương quá nặng và đã hy sinh trong lúc tựa mình vào một tảng đá lớn. Tảng đá đó bây giờ đã được ông Lý dựng một tấm bia để tưởng nhớ đồng đội.

Trong cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới phía bắc, có một lời hẹn ước của đôi trai gái đã mãi mãi không thành hiện thực vì cả hai đều hy sinh trong trận chiến đấu bảo vệ Tổ quốc cùng đồng đội. Đó là chuyện tình của liệt sĩ Bùi Văn Lượng, chiến sĩ biên phòng đồn Pò Hèn và nữ liệt sĩ, anh hùng Hoàng Thị Hồng Chiêm.

Ông Bùi Văn Huy (anh trai của liệt sĩ Bùi Văn Lượng) kể lại, em trai ông và cô nữ mậu dịch viên ấy yêu nhau hơn một năm. Vào dịp Tết Nguyên đán 1979 (trước trận đánh ngày 17-2-1979), anh Lượng đã đưa chị Chiêm về quê ăn Tết và nói với gia đình ra tháng Giêng sẽ xin cưới.

Vào buổi sáng định mệnh đó, cô mậu dịch viên Hoàng Thị Hồng Chiêm nhận lệnh của chỉ huy lên cửa hàng cũ ở Pò Hèn dọn dẹp một số hàng rồi rút về tuyến sau, tiện dịp cô ghé thăm người yêu. Không ngờ chiến sự ác liệt xảy ra, Hoàng Thị Hồng Chiêm đã xin được ở lại chiến đấu cùng với anh Lượng và các cán bộ, chiến sĩ của đồn. Thế rồi trong trận chiến đấu khốc liệt đó, cả hai người đã anh dũng hy sinh khi mà lời hẹn ước về một đám cưới mãi mãi không thể trở thành hiện thực. Năm ấy, nữ anh hùng Hoàng Thị Hồng Chiêm 25 tuổi, còn chiến sĩ biên phòng Bùi Văn Lượng 26 tuổi.

Gần 40 năm sau, vào tháng 8-2017, gia đình của hai liệt sĩ Lượng, Chiêm mới gặp lại nhau và cùng đồng đội cũ tổ chức lễ cưới đặc biệt cho hai người, với hành trình rước dâu Hạ Long - Móng Cái.

Nghi thức cho đám cưới đặc biệt này cũng đầy đủ như bao đám cưới khác, trước sự chứng kiến của họ hàng, bạn bè và những đồng đội cũ của hai bên. Chỉ có điều đặc biệt là hai họ đón dâu, rể là đón nhận hai tấm ảnh chân dung của hai liệt sĩ. Gia đình nhà trai đem lễ và ảnh liệt sĩ Lượng từ Hạ Long ra Móng Cái. Xin dâu xong, nhà trai gửi lại nhà gái ảnh của liệt sĩ Lượng và rước ảnh chân dung của liệt sĩ Chiêm về Hạ Long rồi làm thủ tục đón nhận cô dâu Chiêm chính thức trở thành thành viên của gia đình.

Đài tưởng niệm các anh hùng liệt sĩ Pò Hèn hiện nay đã trở thành khu di tích lịch sử cấp tỉnh và là một trong những địa chỉ đỏ trong việc giáo dục cho các thế hệ về truyền thống đấu tranh, bảo vệ chủ quyền biên giới của Tổ quốc.

Để tưởng nhớ các Anh hùng liệt sĩ đã anh dũng hy sinh trong cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía bắc của Tổ quốc, hằng năm, vào ngày 17-2, ngày Thương binh Liệt sĩ 27-7, Đồn Biên phòng Pò Hèn tổ chức đón tiếp hàng nghìn lượt người đến thành kính dâng hương tưởng niệm và thắp nến tri ân cho các Anh hùng liệt sĩ.

Đài tưởng niệm Pò Hèn hôm nay sừng sững, hiên ngang nơi dải biên cương Đông Bắc Tổ quốc, tựa như khí phách anh hùng mãi ghi dấu chiến công oanh liệt của những người con đã anh dũng hy sinh để canh giữ từng tấc đất thiêng liêng nơi phên dậu thân yêu.

Theo: nhandan.com.vn