Trong các cuộc kháng chiến bảo vệ Tổ quốc, thôn Đồn Xá là một trong những địa chỉ tin cậy được Chi bộ đảng và Ủy ban kháng chiến xã Lạc Hồng (nay là xã Quỳnh Hồng) chọn làm nơi chỉ huy kháng chiến, cũng là nơi chỉ huy lực lượng du kích và các lực lượng vũ trang khác tham gia cuộc chiến tranh toàn dân, toàn diện của dân tộc. Ngoài ra, hàng trăm thanh niên Đồn Xá đã xung phong lên đường chiến đấu. Kết thúc chiến tranh, 44 người đã anh dũng hy sinh, nhiều người để lại một phần xương máu nơi chiến trường; thôn có 4 mẹ được truy tặng danh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Với đạo lý truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc, nhiều năm qua, địa phương luôn thực hiện tốt công tác “Đền ơn đáp nghĩa”, các chế độ, chính sách đối với người và gia đình có công được thực hiện đầy đủ, kịp thời; việc chăm lo sức khỏe, thăm hỏi, động viên gia đình người có công gặp khó khăn được quan tâm, góp phần quan trọng đưa các gia đình chính sách có cuộc sống bằng hoặc cao hơn mức sống bình quân của người dân nơi cư trú.

Cùng với công tác chăm lo cho gia đình chính sách, người có công, thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “...Đối với các liệt sĩ, thì mỗi địa phương (thành phố, làng, xã) cần xây dựng vườn hoa và bia kỷ niệm ghi sự hy sinh anh dũng của các liệt sĩ, để đời đời giáo dục tinh thần yêu nước cho nhân dân ta...”, nhiều năm qua, để tưởng nhớ công ơn của các liệt sĩ, địa phương đã tích cực kêu gọi nhân dân trong thôn, con em xa quê ủng hộ kinh phí để xây dựng công trình ghi công liệt sĩ. Sau nhiều năm kêu gọi và được sự ủng hộ của nhân dân, tháng 7/2018, công trình nhà bia tưởng niệm liệt sĩ, Bà mẹ Việt Nam anh hùng của thôn được khởi công, đến tháng 12/2018 công trình hoàn thành với tổng kinh phí trên 400 triệu đồng.

Là người khởi xướng và chủ trì việc đầu tư xây dựng công trình, ông Trần Văn Phúc, một người con quê hương tâm sự: Từng là người lính, chứng kiến sự ra đi của đồng đội tại chiến trường, may mắn được trở về với quê hương, gia đình, tôi cũng như nhiều người dân trong thôn luôn mong muốn làm một việc gì đó để động viên thân nhân các liệt sĩ. Vì vậy, tôi đã tham mưu với địa phương cùng kêu gọi con em xa quê và nhân dân trong thôn xây dựng công trình ghi công liệt sĩ. Ngày 15/12/2018, trong buổi lễ khánh thành nhà bia tưởng niệm liệt sĩ, Bà mẹ Việt Nam anh hùng, rất nhiều thân nhân liệt sĩ đã đến thắp hương tưởng niệm và bày tỏ niềm xúc động. 

Bà Trần Thị Đà, thôn Đồn Xá có con trai hy sinh năm 1968. 50 năm qua, cứ đến ngày Thương binh - Liệt sĩ, dịp lễ, tết, bà lại cùng con, cháu ra nghĩa trang liệt sĩ của xã để thắp hương. Nay công trình nhà bia tưởng niệm liệt sĩ, Bà mẹ Việt Nam anh hùng của thôn hoàn thành, bà và gia đình rất phấn khởi, bà tâm sự: Tôi năm nay ngoài 80 tuổi, sức khỏe yếu, việc đi lại khó khăn, giờ đây ngay tại thôn đã xây dựng được công trình tưởng niệm liệt sĩ, gia đình tôi và thân nhân các liệt sĩ hàng ngày có thể ra thắp hương cho các liệt sĩ để vơi đi phần nào nỗi nhớ con.

Ông Nguyễn Văn Lãm, Bí thư Đảng ủy xã Quỳnh Hồng cho biết: Trong 10 thôn của xã, Đồn Xá là thôn đầu tiên xây dựng nhà bia tưởng niệm liệt sĩ, Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Công trình là tâm nguyện từ lâu của nhân dân trong thôn, thể hiện sự đoàn kết, biết ơn những hy sinh, mất mát của các anh hùng liệt sĩ, Bà mẹ Việt Nam anh hùng. Công trình là nơi giáo dục truyền thống yêu nước, cách mạng cho nhân dân, nhất là thế hệ trẻ, từ đó tiếp tục đẩy mạnh phong trào “Đền ơn đáp nghĩa”, xây dựng quê hương Quỳnh Hồng nói chung, thôn Đồn Xá nói riêng ngày một giàu đẹp.

Nguyễn Cường