Đài tưởng niệm trên đỉnh đồi A1 sừng sững, hiên ngang trong khung cảnh rợp trời hoa phượng đỏ gợi cho du khách nhớ về chiến công hiển hách của Quân đội Nhân dân Việt Nam, khí phách đấu tranh ngoan cường của dân tộc Việt Nam trong trận chiến của 65 năm trước.

Địa danh A1 là ký hiệu mà quân đội ta đặt cho quả đồi, còn người Pháp gọi là Eliane 2. Về vị trí quân sự, đồi A1 là cứ điểm quan trọng nhất trong dãy đồi phía đông, bảo vệ Sở chỉ huy tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ. Vì có vị trí quan trọng nên tại đây địch bố trí nhiều binh lực, hỏa lực mạnh, có công sự kiên cố, vững chắc. Dựa vào địa thế tự nhiên, địch chia làm 3 tuyến phòng thủ. Ngoài cùng là tuyến chủ yếu, tuyến trung gian có đặt trận địa hỏa lực, tuyến trong cùng ở mỏm đồi cao nhất là tuyến cố thủ và sở chỉ huy. Bên ngoài đồn có 5 lớp rào dày trên 100m, xen kẽ nhiều mìn. Ngoài ra, A1 còn được sự chi viện trực tiếp của hỏa lực mạnh và lực lượng cơ động trong tập đoàn cứ điểm.

Hệ thống hàng rào dây thép gai bảo vệ cứ điểm A1 của quân Pháp ở chiến trường Điện Biên Phủ năm 1954. 

Để đánh chiếm đồi A1, từ đêm 30 tháng 3 đến trưa ngày 1 tháng 4, bộ đội ta đã hai lần tổ chức tấn công quân Pháp và chiếm được nửa đồi A1, làm chủ tình thế. Từ đêm ngày 1 đến sáng ngày 3/4, trên đồi A1 hai trung đoàn của ta đã sát cánh tiếp tục chiến đấu vô cùng anh dũng làm tiêu hao, tiêu diệt nhiều quân địch. Cao điểm của trận này là đợt quân Pháp tổ chức một cuộc phản kích lớn hòng chiếm lại nửa đồi A1 đã bị quân ta chiếm giữ. 5 giờ sáng ngày 1 tháng 4, hai xe tăng cùng bộ binh địch từ Mường Thanh  lên, chia làm hai cánh, dùng hoả lực bắn thẳng của xe tăng chế áp đột phá khẩu của cả hai mũi, đồng thời dùng pháo binh trong trung tâm bắn dồn dập vào phía đông cứ điểm tạo thành một lưới lửa dày đặc. Đến 15 giờ cùng ngày, Pháp tổ chức cuộc phản kích lần hai, sử dụng thêm pháo binh và hai phi cơ thả bom. Nhưng bằng tinh thần chiến đấu anh dũng, mưu trí, các chiến sĩ Trung đoàn 102 và Trung đoàn 174 của ta đã tập trung hoả lực tiêu diệt, chặn đứng cuộc phản công, bắn cháy 1 xe tăng, khiến bộ binh Pháp phải rút lui.

Hệ thống hầm, hào chằng chịt của quân Pháp dẫn lên đồi A1 năm xưa giờ đã rêu phong. 

Trong trận chiến đã xuất hiện nhiều tấm gương anh hùng, những hành động dũng cảm. Đó là Trung đoàn trưởng Hùng Sinh gan dạ, bình tĩnh trực tiếp chiến đấu cùng với chiến sỹ đánh lui nhiều đợt phản kích của quân Pháp. Đó là chiến sỹ điện thanh Chu Văn Mùi, lẻ loi một mình trên đỉnh đồi, không một hạt cơm vào bụng, vừa đánh địch, bảo vệ thương binh, vừa dùng máy điện thanh chỉ mục tiêu cho pháo ta diệt địch. Hay như Đại đội trưởng Bảo Sằng (tức Quang Long), một thanh niên xứ Huế xuất thân hoàng tộc, đã chỉ huy đại đội chiến đấu đến người cuối cùng và anh dũng hy sinh. Tuy vậy, do quân ta không thông thạo địa hình, không phát hiện được cửa hầm ngầm của địch, quân Pháp lại kết hợp với hỏa lực pháo binh phản kích ồ ạt khiến bộ đội ta bị thương vong nhiều nên Bộ Chỉ huy chiến dịch quyết định dừng đợt tiến công.

Để chuẩn bị tiếp tục đánh chiếm cứ điểm A1, Đại đoàn 316 của ta tổ chức đào 3 đường hào. Lúc này, một vấn đề quan trọng trong kế hoạch tiến công A1 thu hút tâm sức các đồng chí lãnh đạo chỉ huy Đại đoàn và Trung đoàn 174 là tìm ra cách đánh hầm ngầm. Nhiều phương án được đưa ra bàn bạc. Cuối cùng kế hoạch đào một đường hầm từ trận địa ta đến chân hầm địch, rồi dùng một lượng thuốc nổ  khoảng 1.000 kg đánh sập hầm được Bộ Chỉ huy Đại đoàn nhất trí và báo cáo lên Bộ Chỉ huy chiến dịch. Đường hào đào vào càng sâu, ta càng gặp khó khăn về kỹ thuật, do đất đồi rắn, lại thiếu ánh sáng và không khí. Bằng cố gắng và nỗ lực rất cao, đường hầm đã hoàn thành đúng kế hoạch. Đến cuối tháng 4/1954, mọi công tác chuẩn bị cho đợt tiến công mới đã hoàn tất.

Hầm chỉ huy kiên cố nhất của cứ điểm A1. 

Đến đêm ngày 3/5, Đại đoàn 308 diệt cứ điểm 311B ở phía Tây. Lúc này quân ta từ hai phía Đông và Tây Mường Thanh tạo thế gọng kìm kẹp chặt khu trung tâm. Địch đứng trước nguy cơ bị tiêt diệt đã có dấu hiệu mở đường máu để rút chạy. Bộ Chỉ huy chiến dịch chỉ thị cho các đơn vị sẵn sàng nắm thời cơ, khi có điều kiện chuyển sang tổng công kích ngay và phải bao vây chặt không cho địch rút chạy. Thời gian nổ súng của toàn mặt trận được ấn định là 20 giờ 30 phút ngày 6/5, lấy tiếng nổ của gần 1.000 kg bộc phá trên đồi A1 làm hiệu lệnh tiến công. Đúng 20 giờ 30 phút, khối bộc phá nổ cách hầm ngầm vài chục mét thổi bay chiếc lô cốt bên trên và cuốn theo phần lớn Đại đội dù 2 của quân Pháp đóng ở đây. Khối bộc phá gần một ngàn cân cũng đã tiêu diệt một phần tuyến ngang gây khó khăn cho các đơn vị đánh A1 trong đợt trước, nay đã tạo nên một cửa mở quan trọng giúp cho hai đại đội của Tiểu đoàn 249 xung phong thuận lợi. Mặc dù vậy, những tên lính dù còn sống sót của Đại đội 2 quân Pháp vẫn điên cuồng trút đạn liên thanh về phía ta. Đồng thời, Đại đội 3 của quân Pháp đóng trên đỉnh đồi và từ phía hầm ngầm cũng tiến ra phản kích. Cuộc chiến bằng tiểu liên, lựu đạn, lưỡi lê lại diễn ra trên từng thước chiến hào, từng ụ súng.

Hố bộc phá nghìn cân đã tiêu diệt 1 đại đội địch và là hiệu lệnh tổng công kích đợt cuối cùng của chiến dịch Điện Biên Phủ. 

Ở phía Tây Nam của đồi A1, các chiến sĩ bộc phá Tiểu đoàn 251 nhiều lần tiến lên mở đường về phía lô cốt “Cây đa cụt" đều bị thương vong. Tiểu đoàn 251 quyết định đưa ĐKZ lên bắn sập chiếc lô cốt, dùng bộc phá tiêu diệt một ụ súng ngầm được ngụy trang kỹ ở ngay gần lô cốt, cắt đứt con đường tiếp viện của địch từ Mường Thanh lên. Sau khi tiêu diệt được vị trí "Cây đa cụt", Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 251 quyết định đưa một lực lượng xuống uy hiếp đồi A3, đồng thời tổ chức một mũi đánh lên đỉnh đồi dồn quân địch ở đồi A1 vào thế giữa hai gọng kìm.

Mở màn trận chiến đồi A1 từ ngày 30/3, sau 3 đợt tấn công, đến 4 giờ 30 sáng ngày 7/5, quân đội ta đã đập tan hoàn toàn sức kháng cự của địch, làm chủ A1- điểm cao phòng ngự then chốt của tập đoàn cứ điểm. Lá cờ Quyết chiến Quyết thắng tung bay trên cao điểm A1 báo hiệu giờ tàn của tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, góp phần quan trọng làm nên chiến công “Lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu”.

                                                                                         Phan Lợi - Khắc Duẩn

Video: doi_a1_web_070519.mp4