Cỗ bàn linh đình, lãng phí

Thái Sa là 1 trong 5 thôn và cũng là thôn có tập tục cỗ bàn linh đình, nặng nề nhất của xã Vũ Vân. Ông Bùi Đình Riểu, thôn Thái Sa cho biết: Những năm trước đây, mỗi gia đình có đám cưới, đám tang ở thôn đều làm tối thiểu khoảng 100 mâm cỗ trở lên để mời khách, ăn cỗ kéo dài 3 - 4 ngày liền. Mặc dù ăn không hết nhưng đã dọn cỗ ra, cỗ phải có đủ món... Trong khi đó, đời sống của bà con ở thôn chỉ ở mức trung bình, thậm chí nhiều hộ còn khó khăn, để lo hàng trăm mâm cỗ mời khách, chủ nhà phải è cổ trả nợ. Nhưng đã trở thành tập tục nên không ai dám bỏ, nhà này nhìn nhà kia, sợ làng xóm, bà con chê cười nên gia đình nào có đám hiếu, hỷ, công kia việc nọ đều phải mở cỗ bàn mời khắp lượt họ hàng, làng xóm xa gần. Người được mời cũng cảm thấy phiền hà vì mất thời gian ăn uống nhưng cũng không dám từ chối.

Bà Nguyễn Thị Tẹo, thôn Quang Trung chia sẻ: Trước kia, các gia đình có đám hiếu thường lo cho người mất thì ít mà lo cho người sống nhiều hơn, là bởi lẽ sẽ phải lo làm hàng trăm mâm cỗ tiếp khách trong mấy ngày liền, vất vả, tốn kém vô cùng. Tôi nhớ mãi hình ảnh khi đi đưa tiễn người đã khuất thì chỉ đi khoảng vài trăm mét khỏi ngõ là khoảng một nửa đoàn đưa tang sẽ được người nhà lôi kéo, chào mời quay lại gia đình để ăn cỗ thay vì đi đưa tang. Người nhà phải làm vậy vì hàng trăm mâm cỗ đã làm sẵn, nếu không chia bớt một nửa số khách về ăn cỗ trước thì sẽ không có chỗ bày cỗ và không phục vụ xuể. Việc này khiến đám tang mất tính trang nghiêm và phiền hà cho nhiều khách dự, đặc biệt lãng phí.

Nếu ở các làng quê khác, 1 mâm cỗ đám cưới thường dành cho 6 người thì ở xã Vũ Vân chỉ có 5 người ăn. Mâm cỗ vẫn phải làm đầy đủ món, số lượng nhiều, chủ yếu để bà con lấy phần mang về. Chủ nhà rất muốn sắp xếp 6 người vào một mâm cho tiết kiệm nhưng cũng không dám thay đổi tập quán này. Do cách xếp mâm như vậy, tính ra mỗi đám cưới ở xã Vũ Vân thường tăng thêm hàng chục mâm cỗ, lãng phí vài chục triệu đồng. Số tiền này chủ yếu các đôi vợ chồng trẻ phải gánh, khiến họ không còn điều kiện chăm lo gia đình, phát triển kinh tế. Đám cưới ở xã Vũ Vân trước đây cũng thường mời rất nhiều khách, từ họ hàng cho đến làng xóm không kể thân, sơ nên bà con cũng nơm nớp nỗi lo đi “trả nợ miệng”.

Quyết liệt loại bỏ hủ tục

Nhận thấy việc bày cỗ bàn linh đình trong đám cưới, đám tang ở địa phương đã trở thành hủ tục gây nhiều hệ lụy xấu cho nhân dân, năm 2014, cấp ủy, chính quyền xã Vũ Vân quyết định vào cuộc để vận động bà con thay đổi hủ tục này. Năm 2015, UBND xã ban hành quy chế thực hiện nếp sống văn minh trong việc tang, quy định chi tiết 9 điều về các vấn đề để tổ chức lễ tang theo nếp sống văn minh, trong đó quy định “cấm làm cỗ mời khách trong đám tang”. Xã chỉ đạo các ngành, đoàn thể, các thôn, đặc biệt thôn Thái Sa tập trung tuyên truyền để nhân dân nắm vững quy định này.

Ông Bùi Quang Minh, Chủ tịch UBND xã Vũ Vân cho biết: Bắt tay vào triển khai, ở những đám tang đầu tiên, xã trích kinh phí hỗ trợ tiền chè nước cho gia đình, huy động 100% cán bộ xã, thôn trực tiếp tham gia hỗ trợ, giám sát, đôn đốc các gia đình ở từng khâu tổ chức lễ tang. Đặc biệt, xã quán triệt, ký cam kết với gia đình không tổ chức cỗ bàn linh đình, chỉ làm cơm với thực đơn dưới 300.000 đồng/mâm và chỉ dành cho con cháu trực tiếp phục vụ đám tang, không làm cỗ mời khách. Ban tổ chức lễ tang cũng thông báo công khai trên loa đài việc chủ nhà không mời cơm khách theo quy định của địa phương, nhờ đó chủ nhà không phải e ngại vì đã không theo tập tục mà khách cũng hài lòng ra về. Có một vài đám cố tình không theo quy định, vẫn làm cỗ bàn nhưng chính bà con đã thay đổi nhận thức, không ở lại ăn cỗ đám tang nên chủ nhà đã bị ế cỗ. Từ đó, bà con rút kinh nghiệm và bảo nhau thực hiện rất tốt các quy định về tổ chức lễ tang theo nếp sống văn minh. Hiện nay, 100% đám tang đã xóa bỏ được việc tổ chức cỗ bàn linh đình. Mỗi năm, xã Vũ Vân có khoảng 50 - 60 đám tang, ước tính người dân trong xã tiết kiệm được hàng tỷ đồng mỗi năm nhờ thực hiện nếp sống văn minh trong việc tang.

Trên đà thành công của thực hiện nếp sống văn minh trong việc tang, đầu năm 2018, xã tiếp tục vận động bà con thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới. 

Ông Lưu Văn Vinh, Bí thư Chi bộ thôn Thái Sa cho biết: Khi xã có chủ trương này đúng dịp địa bàn thôn có đám cưới con trai của gia đình ông Thơ trong thôn. Đội ngũ cán bộ xã, thôn đến gia đình ông Thơ trực tiếp vận động gia đình làm cỗ gọn nhẹ trong đám cưới, cụ thể là sắp xếp mâm cỗ 6 người (trước kia là 5 người), làm thực đơn vừa đủ ăn, giảm số món, giảm 1/3 số mâm cỗ so với dự định ban đầu của gia đình. Ban đầu ông Thơ rất lo ngại, băn khoăn bà con cười chê, nhưng sau khi thực hiện theo nếp sống văn minh gia đình ông đã tiết kiệm được vài chục triệu đồng mà không ai chê cười, mọi người đều rất phấn khởi. Hiện 100% đám cưới ở thôn đã theo nếp sống văn minh.

Không riêng việc cưới, việc tang, các đám giỗ chạp, sang cát, cất nhà... ở Vũ Vân hiện nay đã cơ bản xóa bỏ hủ tục bày cỗ bàn linh đình và dần thực hiện theo nếp sống văn minh, góp phần đáng kể trong việc thực hành tránh phô trương, lãng phí, tích cực cải thiện đời sống vật chất, tinh thần cho người dân vùng quê xa trung tâm huyện, thị.

Quỳnh Lưu