Tôi chụp bức ảnh cựu chiến binh Nguyễn Công Xô và cựu chiến binh Nguyễn Văn Lữu sau khi rời phòng xông hơi tẩy độc, ngồi thư giãn cùng các đồng đội. Nhìn nụ cười vui rạng rỡ của hai ông, tôi hiểu họ trân quý nhau vô cùng.

Tôi được nghe hai cựu chiến binh Nguyễn Công Xô và Nguyễn Văn Lữu mở lòng về tình bạn, tình đồng đội và bây giờ là tình nghĩa thông gia của hai người. Khi ở tuổi học trò, hai ông đều trong phận gia đình nghèo, trang sách thì ít, gian khó thì nhiều, Nguyễn Công Xô thì thân quen với cánh đồng Mũi Cày ngoài xóm Trại còn Nguyễn Văn Lữu thì giỏi bắt cá tôm ở cánh đồng Đằng Lim. Hai người hợp và quý nhau, chia sẻ cùng nhau khi đơm đó, lúc thả lờ, khi ra đồng tát múc bắt tôm bắt cá. Kỷ niệm của hai ông còn là có cùng năm sinh Kỷ Sửu (1949), cùng nhập ngũ tháng 12/1967, cùng là chiến sĩ Trung đoàn 209, Sư đoàn 312, cùng vào chiến trường miền Nam đánh Mỹ. 

Cựu chiến binh Nguyễn Công Xô kể: Đợt tòng quân năm ấy xã Thái Thủy tiễn 12 người con ra trận, kết thúc chiến tranh 6 người con của Thái Thủy nằm lại đất rừng phương Nam, chỉ còn 6 người được trở về với quê hương. Cựu chiến binh Nguyễn Văn Lữu thì nhắc tên 6 người bạn ra đi không trở về có hai người cùng tên là Ba, là Tiềm, là Ngôn, là Tiến, là Miều và điểm danh 6 người bạn đồng ngũ là Xô, Lữu, Ổn, Hoạch, Của, Nha bây giờ đang sinh sống hạnh phúc ở quê hương Thái Thủy. Nguyễn Công Xô là thương binh mất 61% sức khỏe, Nguyễn Văn Lữu hai lần bị bom B52 vùi lấp và bị sức ép, may mà sinh mạng không gửi lại chiến trường, 4 người đồng đội còn lại sức khỏe cũng nay ốm, mai đau, tất cả đều bị ảnh hưởng của chất độc da cam/Điôxin từ những ngày tham gia chiến đấu ở chiến trường miền Nam.

Có duyên phận nào kết nối để sau chiến tranh hai người bạn kết thành thông gia? Tôi hỏi. Nguyễn Công Xô và Nguyễn Văn Lữu đều cười vui: Có chứ! Có cam kết trước khi ra trận kia mà. Hai cựu chiến binh tiếp tục mở lòng. Trước khi vượt Trường Sơn sang chiến trường nước bạn Lào và vượt sông Bến Hải vào chiến trường Bình Trị Thiên ác liệt, hai người bạn Nguyễn Công Xô và Nguyễn Văn Lữu đã ôm nhau với cam kết, kết thúc chiến tranh nếu còn sống trở về lấy vợ sinh con sẽ làm thông gia với nhau. Hai người đã may mắn thực hiện được cam kết của mình. Lời kết giao trước khi ra trận trở thành hiện thực. Bốn năm ở chiến trường gian khổ ác liệt, cuối năm 1971 Nguyễn Văn Lữu phải chia tay đồng đội xuất ngũ về quê hương, hơn một năm sau thì lấy vợ và lần lượt bốn người con ra đời Nguyễn Thị Linh, Nguyễn Thị Giang, Nguyễn Văn Hậu và Nguyễn Thị Hồi. Út Hồi hiện đang ở cùng bố mẹ vì phát triển không bình thường.

 Còn cựu chiến binh Nguyễn Công Xô để lại chiến trường 61% sức khỏe, một mảnh đạn găm giữa trán phải qua nhiều lần phẫu thuật các bác sĩ mới lấy ra được, năm 1972 được về nhà hơn một tháng và lấy vợ sau đó được đi nghỉ điều dưỡng ở đoàn 153 tới cuối năm 1973 tình nguyện rời Trung tâm Điều dưỡng người có công về gia đình. Cùng năm ấy, con trai đầu Nguyễn Công Minh ra đời, tiếp đó có thêm hai người con gái Nguyễn Thị Liễu và Nguyễn Thị Tơ. Về làng Nguyễn Công Xô và Nguyễn Văn Lữu gặp lại nhau, lại tay cuốc tay cày, sớm hôm với cánh đồng Mũi Cày và Đằng Lim và lời ước hẹn trước ngày ra trận hai người không thể nào quên. Năm 2000, trai cả Nguyễn Công Minh của bố Nguyễn Công Xô đã thành rể hiền của bố Nguyễn Văn Lữu và thứ nữ Nguyễn Thị Giang trở thành dâu trưởng của bố Nguyễn Công Xô.

 Hạnh phúc của đôi trẻ thêm gắn kết tình bạn tuổi học trò, tình đồng đội và bây giờ là tình nghĩa thông gia. Nguyễn Công Minh bây giờ là xã đội trưởng xã Dương Hồng Thủy còn Nguyễn Thị Giang cán bộ dân số của xã. Thật hạnh phúc được sống và trở về, được thực hiện cam kết trước khi ra trận, được ôm nhau cười suốt 21 ngày tại Trung tâm Tẩy độc của Hội Nạn nhân chất độc da cam/Điôxin tỉnh Thái Bình. Câu chuyện của hai cựu chiến binh Nguyễn Công Xô và Nguyễn Văn Lữu sau 21 ngày ở Trung tâm Tẩy độc xin được ghi lại cùng bạn đọc bởi sự giản dị, khiêm nhường và đó chính là tình yêu của người lính lúc trận mạc thì chia lửa sẵn sàng hy sinh vì đồng đội, khi về đời thường trân quý và cùng nhau vun đắp cho hạnh phúc của các con.

Một buổi chiều tại Trung tâm Tẩy độc của Hội Nạn nhân chất độc da cam/Điôxin tỉnh Thái Bình, nhiều đồng đội được chứng kiến tình cảm nồng ấm của hai cựu chiến binh Nguyễn Công Xô và Nguyễn Văn Lữu, họ ôm nhau trong tình bạn tri kỷ, tình đồng đội và bây giờ là tình nghĩa thông gia gắn kết. Cựu chiến binh Nguyễn Công Xô ôm lấy thông gia Nguyễn Văn Lữu mà rằng: Ông thông gia tôi đây tốt tính vô cùng, tuần nào cũng đôi ba lần đạp xe ra xóm Trại thăm vợ chồng tôi, thăm và chơi với các con, các cháu và bây giờ là chắt nữa.

Nguyễn Công Liêm
Thành phố Thái Bình